Bojownikom niepodległości

Adam Benisz

(1888–1991)

Urodził się 10 listopada 1888 r. w Nowym Sączu. Syn Ludwika i Józefy z Ligęzów. Wnuk powstańca 1863 r., brat Tomasza (zob.).

Od 1901 r. kształcił się w I gimnazjum w Nowym Sączu, uzyskując w czerwcu 1909 r. maturę. Studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Członek „Zw. Jastrzębiego” i Tow. Szkoły Ludowej.

23 grudnia 1912 r. został sekretarzem X Polskiej Drużyny Strzeleckiej w Nowym Sączu. Uczestniczył w kursie instruktorskim PDS we Lwowie (1-8 lutego 1913 r.).

W czasie I wojny światowej 3 sierpnia 1914 r. jako podoficer za frontem wraz z oddziałem X PDS wyjechał do Krakowa. Tam w stopniu szer. wszedł w skład III plut. 6 komp. strzeleckiej (potem: 3 komp. I baonu 1 pp LP).  Od 1915 r. w II dyonie 1 part LP. Wkońcu tego roku chory, leczył się w szpitalu m.in. w Nowym Sączu. 26 stycznia 1918 r. superarbitrowany w Krakowie. Uznany za czasowo niezdolnego do służby i urlopowany na sześć miesięcy. Po przejściu II Brygady przez front pod Rarańczą (15/16 lutego 1918) do kwietnia internowany przez Austriaków w Witkowicach.

Od listopada 1918 r. w stopniu ppor. piech. w WP. Odkomenderowany do pracy w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. W 1919 r. był organizatorem dostaw broni na Górny Śląsk oraz członkiem POW Górnego Śląska i Głównego Komitetu Wykonawczego dla Spraw Śląska. Uczestnik I powstania śląskiego (sierpień 1919). W 1920 r. działacz Polskiego Komitetu Plebiscytowego w Bytomiu oraz współorganizator Narodowej Partii Robotniczej.

W czerwcu 1920 r. powołany dosłużby czynnej, służył w Wojskowym Sądzie Rejonowym w Kielcach. W styczniu 1921 r. przeniesiony do rezerwy.

Podczas III powstania śląskiego oficer taktyczny pułku katowickiego wojsk powstańczych. Następnie komendant garnizonu w Kędzierzynie. Kierował obroną miasta przeciwko Niemcom. Po wojnie przeniesiony do rezerwy. Zweryfikowany jako kpt. rez. aud. z 1 czerwca 1919 r.

Od stycznia 1922 r. pracował w Dep. Opieki nad Dziećmi i Młodzieżą w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej w Warszawie. Od lipca 1922 r. był radcą prawnym w Wyższym Urzędzie Górniczym w Katowicach. W 1923 r. został komisarzem rządowym ds. ubezpieczeń w bractwach górniczych. W marcu 1927 r. uzyskał doktorat prawa. Od lipca 1929 r. jako członek Międzynarodowej Komisji z ramienia Ligi Narodów ds. Górnego Śląska uczestniczył w polsko-niemieckich rokowaniach w Kopenhadze, Genewie i Berlinie.

Działacz Zw. Powstańców Śląskich.

Mieszkał w Katowicach. W 1932 r, był organizatorem Zw. Młodzieży Robotniczej im. S. Żeromskiego w tym mieście.

Podczas kampanii 1939 r. ewakuowany w kierunku wschodnim, 17 września został aresztowany przez Sowietów w Zbarażu. Nierozpoznany, został zesłany do pracy w kopalni rudy koło Krzywego Rogu, a potem do Wołogdy. W październiku 1940 r. skierowany do obozu jenieckiego w Pawliszczew Borze. Po rozpoczeciu wojny niemiecko-sowieckiej (22 czerwca 1941) i podpisaniu umowy Sikorski-Majski został uwolniony. Wstąpił do Armii Polskiej w ZSSR. Służył jako audytor w 6 DP. Ewakuowany w sierpniu 1942 r. na Bliski Wschód, od 1943 r. pozostawał na dwuletnim urlopie z Armii Polskiej na Wschodzie. W lutym 1945 r. przybył do Wlk. Brytanii. Po demobilizacji w kwietniu 1947 r.  powrócił do kraju.

Zamieszkał w Tychach. Pracował w Centralnym Zarządzie Przemysłu Węglowego, zaś od 1951 r. w Dep. Prawnym Wyższego Urzędu Górniczego. W 1958 r. przeszedł na emeryturę i zamieszkał w Nowym Sączu.

Członek ZBoWiD. Od lutego 1987 r. członek konspiracyjnego Komitetu Uczczenia Pamięci Sądeczczan Pomordowanych na Wschodzie.

Zmarł 24 stycznia 1991 r. w Nowym Sączu i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Komunalnym kwat. 9.

Odznaczony Krzyżem Niepodległości i orderem Polonia Restituta 4 kl., w PRL otrzymał order Odrodzenia Polski 3 kl.

Opublikował: Górny Śląsk w walce o polskość, Katowice 1930; Przeżycia legionisty, Dąbrowa Górnicza 1934, W burzy życia, Opole 1976; Walki o Kędzierzyn i Górę św. Anny, Katowice 1961.

Żonaty z Anną Szafran-Początek (zob.), miał z nią córkę Danutę (1922-2000) zamężną Kamykowską, filologa i syna Lucjana (1925-1976), filologa.

Źródła

H. Bagiński, U podstaw organizacji Wojska Polskiego 1908-1914, Warszawa 1935; J. Cisek, E. Kozłowska, Ł. Wieczorek, Słownik Legionistów Polskich 1914-1918 t. 1, Kraków, Warszawa, Zalesie Górne 2017; J. Giza, Legioniści z nowosądeckich gimnazjów czasu Wielkiej Wojny 1914-1918, Kraków-Nowy Sącz 2018; J. Giza, K. Giżanka, Cmentarz komunalny w Nowym Sączu 1889-1994. Rejestr zasłużonych, Nowy Sącz 1994; B. Kołcz, P. Droździk, Nowy Sącz – jeśli zapomnę o nich… Cmentarz Komunalny w Nowym Sączu 1889-2014, Nowy Sącz 2014; „Monitor Polski” nr 217/1932; Rocznik oficerski 1923, 1924; Rocznik oficerski rezerw 1934.