Bojownikom niepodległości

Adam Marian Iwaszkiewicz

(1894–1971)

Urodził się 13 stycznia 1894 r. w Czernyszach Wielkich pow. Biała Cerkiew na Ukrainie. Syn Antoniego, ziemianina, i Celiny Ottony z Waśkiewiczów.
Uczęszczał do szkół w Kijowie. Po uzyskaniu matury podjął studia na wydz. rolnym Politechniki Kijowskiej.
W 1913 r. rozpoczął odbywanie obowiązkowej służby wojskowej w armii rosyjskiej w charakterze jednorocznego ochotnika. Ukończył oficerską szkołę artylerii.
Od 1914 r. uczestniczył w walkach z wojskami państw centralnych. Po 1917 r. przeszedł do formacji polskich.
Służył w I KP, a później w 4 DStrz gen. Lucjana Żeligowskiego na Kubaniu. Od marca 1919 r. dowodził baterią artylerii konnej. Walczył z Ukraińcami i bolszewikami. W składzie dywizji w czerwcu 1919 r. powrócił do kraju, po czym uczestniczył w wojnie z bolszewikami. Służył w 3 dak.
Zweryfikowany jako kpt. art. z 1 czerwca 1919 r., służył w 2 dak (1923). Awansowany 15 sierpnia 1924 r. na mjr. art., był kwatermistrzem 11 dak (1924) , a później dowódcą III dyonu 15 pap (1928). Potem służył w 17 pal. W 1932 r. był zastępcą zarządcy zapasu młodych koni w Górze Kalwarii, a w roku następnym został ich zarządcą. W 1935 r. przeniesiony w stan spoczynku.
Mieszkał w Lublinie. Pracował jako inspektor koni w Lubelskiej Izbie Rolniczej.
W sierpniu 1939 r. zmobilizowany do WP, został zarządcą zapasu koni OK nr II. Sformował na Lubelszczyźnie improwizowany dyon kawalerii, na czele którego walczył z Niemcami. W końcu września rozformował go w majątku Zawieprzyce.
Od 1939 r. uczestniczył w działalności konspiracyjnej. W 1940 r. nawiązał kontakt z ZWZ. Prawdopodobnie w drugiej połowie 1942 r. objął funkcję szefa uzbrojenia komendy okręgu lubelskiego AK ps. „Kmicic”. Aresztowany przez gestapo w grudniu 1943 r. W lutym 1944 r. skazany na karę śmierci, w wyniku starań rodziny został zatrudniony w stajni więziennej na Zamku lubelskim, co pozwoliło na uniknięcie egzekucji. Uwolniony 22 lipca.
Na początku sierpnia zgłosił się do służby w LWP. Niemal natychmiast aresztowany przez NKWD i wywieziony do moskiewskiego więzienia Lefortowo. Od września przebywał w obozie dla internowanych żołnierzy AK w Charkowie. Następnie był więziony w Diagilewie i Griazowcu. Do kraju powrócił 14 listopada 1947 r.
Przez długi czas pozostawał bezrobotny. W 1950 r. aresztowany przez funkcjonariuszy MBP, po kilku miesiącach został uwolniony.
Zmarł 27 września 1971 r. w Lublinie i został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej.
Odznaczony Krzyżem Niepodległości i trzykrotnie Krzyżem Walecznych.
Żonaty z Józefą Staszewską, miał syna.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 24/1933
Źródła

I. Caban, Ludzie lubelskiego okręgu Armii Krajowej, Lublin 1995; „Monitor Polski” nr 24/1933; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932.