Bojownikom niepodległości

Adam Remigiusz Grocholski

(1888-1965)

grocholski adamUrodził się 3 września 1888 r. w Strzyżawce na Podolu. Syn Tadeusza, ziemianina, i Zofii z Zamoyskich.

Ukończył gimnazjum w Odessie oraz Wydz. Prawno-Historyczny Uniwersytetu Imperialnego w Petersburgu. Przez kilka lat leczył gruźlicę w Zakopanem i Davos, a potem pracował jako urzędnik Czerwonego Krzyża na Kaukazie.

W czasie I wojny światowej od grudnia 1914 r. w armii rosyjskiej. Początkowo służył w Wojennej Milicji Kaukazu, a od lipca 1915 r. jako oficer do specjalnych poruczeń namiestnika Kaukazu.

W marcu 1917 r. był organizatorem i przewodniczącym zjazdu Zw. Wojskowych Polaków w Batumi-Tyflisie. W grudniu w stopniu chor. został szefem Oddz. II sztabu III Korpusu Polskiego na Ukrainie. Po jego rozbrojeniu latem 1918 r. przyjechał do Warszawy.

Wziął udział w zamachu płk. Mariana Januszajtisa (5 stycznia 1919 r.), w związku z czym przez krótki okres czasu był więziony.

Od 1 marca 1919 r. młodszy oficer szw. km 12 puł. W okresie od 1 czerwca do 15 listopada 1919 r. uczestniczył w wojennym kursie Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie. Po jego ukończeniu pozostał w szkole jako tłumacz. W grudniu objął funkcję adiutanta XV BP. W lipcu 1920 r. został szefem Oddz. III 2 DJazdy, a w sierpniu referentem Oddz. III sztabu 6 Armii. We wrześniu objął stanowisko szefa Oddz. III sztabu GO gen. Władysława Jędrzejewskiego.

W marcu 1921 r. został szefem Oddz. III w Dowództwie Obrony Plebiscytu (Naczelnej Komendzie Wojsk Powstańczych). Na tym stanowisku wziął udział w III powstaniu śląskim.

Od listopada 1921 r. inspektor granicy wschodniej w województwie wołyńskim. Zweryfikowany jako rtm. kaw. z 1 czerwca 1919 r., od kwietnia do 1 października 1923 r. służył w Wojskowym Instytucie Naukowo-Wydawniczym, po czym został tłumaczem w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Ukończył kurs doszkolenia w Centralnej Szkole Jazdy w Grudziądzu (1923-1924) oraz IV kurs doszkolenia WSWoj (październik 1924-październik 1925). Po jego ukończeniu został oficerem Oddz. IIIa Biura Ścisłej Rady Wojennej. Po przewrocie wojskowym od sierpnia 1926 r. adiutant ministra SWojsk marsz. J. Piłsudskiego. Awansowany 1 stycznia 1927 r. na mjr. SG kaw., w maju tego roku podjął służbę w Państwowym Urzędzie WF i PW. W listopadzie 1928 r. został oficerem sztabu II zastępcy szefa Sztabu Generalnego. Od 1932 r. służył w 1 psk. Był dowódcą szw., a potem zastępcą dowódcy pułku. 31 sierpnia 1934 r. przeniesiony w stan spoczynku.

Poświęcił się wówczas pisarstwu i malarstwu. Członek założyciel Tow. Wiedzy Wojskowej i Aeroklubu RP.

Podczas kampanii 1939 r. w połowie września zorganizował oddział ochotniczy, od 28 września prowadzący działalność rozpoznawczą na rzecz SGO „Polesie” na terenie Lubelszczyzny. Po zakończeniu walk stał na czele organizacji konspiracyjnej „Brochwicz” (ps. „Brochwicz”, „Miś”). Po jej podporządkowaniu ZWZ w kwietniu-maju 1940 r. pozostawał bez przydziału. Członek komitetu redakcyjnego „Biuletynu Żołnierskiego”, wydawanego od sierpnia 1940 r. pisma Tajnej Armii Polskiej, a potem Konfederacji Zbrojnej. Od września 1941 r. był szefem sztabu i zastępcą komendanta „Wachlarza”, ps. „Doktor”, „Inżynier”, „Waligóra”. W okresie od kwietnia-maja 1942 do marca 1943 r. stał na jego czele. Z dniem 11 listopada 1942 r. awansował na ppłk. dypl. kaw. Potem ponownie bez przydziału. Podczas powstania warszawskiego 4 sierpnia zgłosił się do oddziałów

powstańczych. Od 1 września komendant V Rejonu (Mokotów Dolny) Obwodu Mokotów AK (pułk „Waligóra”, po 20 września 30 pp AK). Ciężko ranny 25 września, 27 września wraz z ludnością cywilną został wyprowadzony z terenu walk. 29 września awansował na płk. dypl. kaw.

Po wojnie mieszkał w Szklarskiej Porębie, a od 1954 r. w Warszawie.

Zmarł 17 marca 1965 r. w Cannes. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym w Laskach koło Warszawy.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 4 i 5 kl., Krzyżem Niepodległości i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych.

Żonaty (od 11.X.1925) z Barbarą Światopełk-Czetwertyńską, miał z nią synów Tadeusza Mikołaja (1926-2012), Remigiana (ur. 1928), Michała (24 XII 1929-23 XI 2020), dyplomatę, Ignacego (ur. 1933), Franciszka (1934-2016), Włodzimierza (1936-2014), Piotra (ur. 1938) oraz córki Barbarę (ur. 24 VIII 1927), zamężną Krukowiak, sportowca, poetę i trenera, Annę (ur. 1931) zamężną Jarnuszkiewicz i Elżbietę (ur. 1940) zamężną Zanussi.

Jego pamięci poświęcono tablicę na budynku przy ul. Puławskiej 103 w Warszawie.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 258/1933, Monitor Polski nr 64/1938
Źródła

L.M. Bartelski, Mokotów 1944, Warszawa 1972; W. Chocianowicz, W 50 lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Londyn 1969; A.K. Kunert, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944 t. 1, Warszawa 1987; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; „Monitor Polski” nr 258/1933; 64/1938; „Przegląd Kawalerii i Broni Pancernej” nr 38/1965; Rocznik oficerów kawalerii 1930; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; A. Tuliński, Oficerowie Biura Historycznego i Wojskowego Biura Historycznego w latach 1922-1939 (część 2), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” nr 2/2020; Ułani Podolscy. Dzieje Ułanów Podolskich 1809-1947, Wrocław 1991; Z. Zarzycka, w: Encyklopedia powstań śląskich, Opole 1982.