Bojownikom niepodległości

Jerzy Edward Anders

(1896–1977)

Anders JerzyUrodził się 8 września 1896 r. w Błoniu. Syn Alberta, administratora majątku, i Elżbiety z Tauchertów. Brat Władysława (zob.) i Tadeusza (zob.).

Wychowywał się w rodzinnym domu w Taurogach na Żmudzi. W latach 1906-1912 uczył się gimnazjum prywatnym w Taurogach, a następnie do 1914 r. w gimnazjum państwowym w Kownie. Po wybuchu wojny wyjechał z rodzicami do Petersburga i tam kontynuował naukę w gimnazjum prywatnym Gurewicza. W 1915 r. uzyskał tam maturę.

W czasie I wojny światowej od 1 marca 1916 r. w armii rosyjskiej. Służył w 3 pdrag. Walczył na froncie południowo-zachodnim i bułgarskim. 1 lutego 1917 r. odkomenderowany do Elizawetgradzkiej Szkoły Kawalerii, w której przebywał do końca listopada.

4 grudnia przeszedł do 1 puł I Korpusu Polskiego w Rosji. Jako podoficer (plut. i pchor.) pełnił służbę w oddziale łączności. 1 lipca 1918 r. został zdemobilizowany. Powrócił wówczas do kraju.

Podjął studia w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Brał udział w rozbrajaniu Niemców w Warszawie w listopadzie 1918 r., po czym automatycznie przeszedł do Wojska Polskiego.

W składzie 1 puł brał udział w walkach z Ukraińcami na terenie wschodniej Małopolski. W kwietniu 1919 r. przeniesiony do 1 puł wlkp (potem: 15 puł). Mianowany w maju ppor. kaw., dowodził II plut. 4 szw. Brał udział w walkach z bolszewikami na froncie litewsko-białoruskim i w ofensywie znad Wieprza.

Dnia 28 sierpnia 1919 r. prowadził przedni oddział awangardy pułku w marszu na Bobrujsk, swą nadzwyczajną, osobistą odwagą i walecznością służy wzorem i (…) przykładem dla ułanów plutonu, z którym znosi wszystkie placówki i podjazdy npl. szybkiem i śmiałem posuwaniem się wnosi panikę i zamieszanie w szer. npl. zrywa łączność między oddziałami bolsz. tem wszystkiem daje ogromne zasługi dla przemarszu pułku i zdobycia Bobrujska. W każdej walce i potyczce wykazywał dużo brawury i męstwa, nie zważając na żadne niebezpieczeństwa b. odznaczał się pod Gajanami, Słobodą, Natuljewskim, Lubomiczami, , Mikuliczami, Kaźmierkiem (?) i innemi miejscami walk. Brał czynny udział we wszystkich walkach przez czas defensywy i ofensywy. W walkach o Maciejowice nie zważając na (…) ogień i zacięcie npl. idzie na czele do ataku porywając za sobą ułanów [z wniosku por. Jana Czarneckiego na order Virtuti Militari].

Zweryfikowany jako por. kaw. z 1 czerwca 1919 i awansowany 1 lipca 1923 r. na rtm. kaw., był dowódcą szw. 15 puł. Ukończył kursy specjalistyczne. Od marca 1930 r. dowodził szw. zapasowym. W czerwcu tego roku przeniesiony do 9 psk, był dowódcą szw. W latach 1931-1932 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, jednak nauki nie ukończył. Awansowany 1 stycznia 1932 na mjr. kaw., powrócił do 9 psk i objął stanowisko dowódcy szw. zapasowego. Od grudnia 1934 r. kwatermistrz 3 puł. W 1938 r. został zastępcą dowódcy 5 puł. 19 marca 1939 r. awansował na ppłk. kaw.

Na tym stanowisku wziął udział w kampanii 1939 r. 14 września został dowódcą 5 puł. Na jego czele uczestniczył w walkach aż do kapitulacji SGO „Polesie” pod Kockiem (6 października). W niewoli niemieckiej przebywał m.in. w oflagu VII A w Murnau, gdzie 29 kwietnia 1945 r. uwolniły go wojska alianckie.

Wyjechał wówczas na teren Włoch i wstąpił do 2 KP. Od 13 listopada 1945 do lipca 1947 dowodził 3 puł.

Zdemobilizowany, zamieszkał początkowo w Wlk. Brytanii, a potem w Kanadzie. Awansował na płk. kaw.

Zmarł 21 grudnia 1977 r. w Toronto i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Interment Veterans Plot. York.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., czterokrotnie Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Niepodległości.

Żonaty z Wandą Gużewską.

Źródła

CAW, I.482.21-1488; W.K. Cygan, Żołnierze Niepodległości 1863-1938. Słownik biograficzny t. 1, Mińsk Mazowiecki-Warszawa-Kraków 2011; L. Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Lublin 1986; J. Litewski, W. Dziewanowski, Dzieje 1-go Pułku Ułanów Krechowieckich, Warszawa 1932; „Monitor Polski” 1933, nr 131; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; R. Rybka, K. Stepan, Rocznik oficerski 1939, Kraków 2006; P. Stawecki, Oficerowie dyplomowani wojska Drugiej Rzeczypospolitej, Wrocław 1997; Z żałobnej karty, „Przegląd Kawalerii i Broni Pancernej” 1977, nr 88.