Bojownikom niepodległości

Antoni Hniłko

(1885–1945)

Urodził się 3 czerwca 1885 r. w Krzeszowicach koło Krakowa. Syn Antoniego, kamerdynera, oraz Józefy ze Zdanowskich. Brat Ignacego Franciszka (zob.).
Ukończył III Gimnazjum Klasyczne im. Jana Sobieskiego w Krakowie, po czym w latach 1904-1907 studiował na Wydz. Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po rocznej przerwie kontynuował naukę na Wydz. Filozoficznym tego uniwersytetu i w 1914 r. uzyskał absolutorium.
Równolegle pracował jako sekretarz w Muzeum Czapskich. Działał też w Uniwersytecie Ludowym w Krakowie i Tow. Śpiewaczym „Echo”.
Członek Zw. Strzeleckiego.
W czasie I wojny światowej od 28 sierpnia 1914 r. w Legionach Polskich. Od 1 października służył w 7 komp. 3 pp LP, w tym też miesiącu awansował na sierż. W grudniu przeniesiony do 11 komp. 2 pp LP, od 30 marca 1915 r.w 3 komp. 3 pp LP. Przeszedł całą kampanię wojenną pułku. 1 października 1916 r. przydzielony do Krajowego Inspektoratu Zaciągu, z dniem 1 stycznia 1917 r. awansował na chor. piech. Był oficerem służby werbunkowej w Łodzi i Tomaszowie Mazowieckim. W czasie niemieckiego przeszkalania Legionów przydzielony na kurs wyszkoleniowy do Zambrowa.
Po kryzysie przysięgowym przeszedł do Polskiego Korpusu Posiłkowego i służył w jego Dowództwie Uzupełnień. W następstwie przejścia II Brygady przez front pod Rarańczą (15/16 lutego 1918) internowany przez Austriaków, przebywał w obozie w Witkowicach. 10 kwietnia zwolniony jako niezdolny do służby wojskowej.
Od 1 listopada 1918 r. w WP (ppor. piech. z 1 marca 1918, por. piech. z 1919). Był dowódcą plut. Dowództwa Powiatu Wojskowego Chrzanów. 15 sierpnia 1919 r. przydzielony do Dep. Naukowo-Szkolnego MSWojsk. Awansowany 1 czerwca 1920 r. na kpt. piech., został przydzielony do Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, był kolejno st. referentem, p.o. kierownika i kierownikiem wydz. wydawnictw.
Zweryfikowany jako mjr n.-ośw. z 1 czerwca 1919, od marca 1922 r. sprawował funkcję pomocnika dyrektora Muzeum Wojska. Następnie był referentem oświatowym OWar. „Modlin” (1 lipca-1 września 1923), a od 5 sierpnia 1924 r. – kustoszem Centralnego Archiwum Wojskowego. 30 czerwca 1931 r. przeszedł w stan spoczynku, lecz stanowisko kustosza piastował do września 1933 r.
Następnie przeniósł się do Krakowa, gdzie pracował w izbie skarbowej. Tam też zorganizował archiwum.
Jako historyk od 17 stycznia 1930 r. był współpracownikiem komisji wojskowej PAU, współpracował z redakcją Polskiego Słownika Biograficznego. Głównie interesował się historią wojskowości oraz numizmatyką. Autor książek m.in. o wojnie polsko-moskiewskiej w 1660 r.
Pracował społecznie jako członek zarządu okręgu Zw. Legionistów w Krakowie, był także wiceprezesem i prezesem Zw. Muzycznego.
Podczas okupacji służył w ZWZ/AK. Kierował łącznością w okręgu krakowskim ps. „Bomba”. Awansował na ppłk. n.-ośw. w stanie spoczynku. W 1944 r. dowodził akcją przejmowania z Zakładu Medycyny Sądowej w Krakowie materiałów katyńskich.
W związku z tym aresztowany 11 marca 1945 r. przez NKWD i osadzony w więzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie. Następnie zaginął.
Odznaczony Krzyżem Niepodległości, orderem Polonia Restituta 5 kl., czterokrotnie Krzyżem Walecznych i złotym Krzyżem Zasługi.
Żonaty (od 3 IV 1929) z Ludmiłą Augustynek.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 111/1931
Źródła

J. Pachoński, w: Polski Słownik Biograficzny t. IX /1961; W.K. Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914-1917. Słownik biograficzny t. 2, Warszawa 2006; Encyklopedia Wojskowa t. III, Warszawa 1933; A. Kuler, w: Małopolski Słownik Biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939-1945 t. 1, Kraków 1997; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; Księga pamiątkowa III Gimnazjum (obecnie II Liceum) im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie 1883-1958, Kraków 1958; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, Warszawa 1917; „Monitor Polski” nr 111/1931; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928; Rocznik oficerski rezerw 1934; A. Tuliński, Oficerowie Biura Historycznego i Wojskowego Biura Historycznego w latach 1922-1939 (część 2), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” nr 2/2020.