Antoni Wolszlegier

Urodził się 13 marca 1853 r. w Szenfeldzie (obecnie Nieżychowice) pow. Chojnice. Syn Józefa, ziemianina, i Patrycji z Deręgowskich.

W latach 1864–1873 uczył się w polskim gimnazjum w Chojnicach, gdzie w roku 1870 założył wspólnie z przyjacielem Zenonem Frydrychowiczem Towarzystwo Filomatów „Mickiewicz”. Było ono jednym z wielu tzw. związków filomackich polskiej młodzieży działających na Pomorzu w latach 1830–1920. Za taką działalność groziło wydalenie ze szkoły bądź inne represje lub procesy karne. Studiował teologię katolicką na Uniwersytecie we Wrocławiu (Universitas Litterarum Vratislaviensis), następnie przez dwa lata kształcił się na Uniwersytecie w Innsbrucku, potem w Monachium i Würzburgu, gdzie 20 lutego 1879 r. uzyskał doktorat z teologii. 25 maja tego roku w Würzburgu przyjął święcenia kapłańskie.

Posługę kapłańską rozpoczął na Pomorzu w okresie wprowadzania Kulturkampfu. Posługę duszpasterską podjął w Generalnym Wikariacie w Pelplinie, w diecezji chełmińskiej, następnie w latach 1883–1884 administrował parafią w Czersku. Młody kapłan pracę duszpasterską łączył z działalnością narodową, pro polską. Nie podobało się to władzom pruskim, które spowodowały przeniesienie księda do Dąbrówna w powiecie ostródzkim na Mazurach, gdzie został proboszczem parafii pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Nepomucena. Równocześnie w latach 1896–1900 pełnił funkcje dziekana dekanatu pomezańskiego.

W latach 1893– 1898 był pierwszym w historii posłem reprezentującym Warmię w Reichstagu wybranym z okręgu Olsztyn–Reszel.

W roku 1884 został dyrektorem zakładu dla emerytowanych księży w Zamartem, mieszczącym się w budynku klasztornym zakonu oo Franciszkanów-Bernardynów, skasowanego przez pruskiego zaborcę w roku 1826 (dekretem Fryderyka Wilhelma II).

Wobec liberalizowania polityki władz pruskich, ks. dr Antoni Wolszlegier w roku 1884 podjął inicjatywę utworzenia szpitala na bazie istniejącej placówki opiekuńczo-wychowawczej prowadzonej przez ss. Franciszkanki. Projekt ten uzyskał duże poparcie okolicznego duchowieństwa i inteligencji katolickiej. Agitacja na rzecz budowy szpitala miała wydźwięk patriotyczny, a wpłaty pieniędzy i popieranie tej idei było utożsamiane z deklaracją polskości. 11 lipca 1885 r. ministrowie spraw wewnętrznych oraz wyznań religijnych Cesarstwa Niemieckiego wyrazili zgodę na założenie nowej placówki, Zakładu św. Boromeusza w Chojnicach, mającej na celu m.in. pielęgnowanie chorych. Ksiądz Wolszlegier 12 lutego 1886 r. został honorowym członkiem Zakładu św. Boromeusza w Chojnicach, na który ofiarował znaczne kwoty pieniędzy. Budowę szpitala zakończono 11 listopada 1887 r, ale pierwszego pacjenta przyjęto już 12 listopada 1986 r., jeszcze w czasie budowy.

27 listopada 1900 r. ks. Wolszlegier został proboszczem parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Pieniążkowie pod Kwidzynem; w latach 1904–1921 pełnił też funkcje dziekana dekanatu Nowe, gdzie kontynuował działalność pro polską. W kwietniu 1913 r. wszedł w skład nowo utworzonej Rady Narodowej i został jej wiceprezesem; w jej skład weszli też: Stanisław Sikorski z Prus Zachodnich, późniejszy starosta chojnicki i dr Stefan Łaszewski, późniejszy wojewoda pomorski.

W latach 1914–1920 ksiądz Wolszlegier był jednym z głównych organizatorów polskiego życia społeczno-narodowego na Pomorzu. Publicznie występował w obronie polskiej ludności. Doceniał znaczenie prasy polskiej w budzeniu świadomości narodowej w społeczeństwie polskim zaboru pruskiego. To ona była głównym czynnikiem oddziaływania na społeczeństwo. Dzięki majątkowi odziedziczonemu po rodzicach finansował wydawanie „Gazety Toruńskiej”, brał udział w zakładaniu „Gazety Gdańskiej”, udzielał pomocy finansowej „Gazecie Olsztyńskiej” i „Gazecie Ludowej” w Ełku. Był wieloletnim prezesem rady nadzorczej wydawnictwa „Pielgrzym” i Banku Ludowego w Pelplinie. Zwalczał działalność Pruskiej Komisji Kolonizacyjnej m.in. wykupując majątki niemieckie w powiatach nidzickim i ostródzkim i po parcelacji sprzedając je polskim rolnikom. Członek rady nadzorczej Banku Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu (1906–1919). Aktywny w okresie wyborów do parlamentu pruskiego, sprawując funkcje sekretarza (od 1891) i prezesa (od 1907) Polskiego Komitetu Wyborczego na Prusy Zachodnie, Warmię i Mazury. Równocześnie członek (od 1904) i prezes (1912–1919) Polskiego Centralnego Komitetu Wyborczego na Rzeszę Niemiecką.

Był jednym z przywódców endeckiego Związku Pracy Narodowej (1913).

Podczas I wojny światowej należał do Komitetu Międzypartyjnego – tajnej reprezentacji politycznej zaboru pruskiego zawiązanej w roku 1916 przez Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne. U schyłku wojny Komitet Międzypartyjny opowiedział się za włączeniem ziem zaboru pruskiego do państwa polskiego.

Po wybuchu rewolucji w Niemczech (3 grudnia 1918), od 18 listopada tego roku był przewodniczącym Rady Ludowej w Gniewie i delegatem na polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu (3–5 grudnia 1918), wiceprzewodniczący Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu (1918–1919).

Z jego inicjatywy w roku 1919 powstało w Tczewie Koło Międzypartyjne, które na początku 1920 r. weszło w skład Związku Ludowo-Narodowego na Pomorzu. Członek Rady Powiatowej (potem Wydziału Powiatowego) w Gniewie, tymczasowego Wydziału Krajowego w starostwie w Toruniu (1920). Był marszałkiem Sejmiku Województwa Pomorskiego w Toruniu. Brał udział w przygotowaniach do plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu.

Po śmierci brata Władysława (5 maja 1919) przejął rodzinny majątek w Szenfeldzie. W roku 1921 zrezygnował ze stanowiska proboszcza i zamieszkał w swoim majątku.

Zmarł 5 stycznia 1922 r. po ciężkiej chorobie w Zakładzie św. Boromeusza w Chojnicach, został pochowany na tamtejszym cmentarzu parafialnym.

Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości.