Urodził się 20 marca 1895 r. w Krakowie. Syn Andrzeja, maszynisty kolejowego, i Agnieszki ze Szwandów, brat Jana (zob.), brat stryjeczny Stanisława (zob.).
Ukończył siedem klas III gimnazjum w Krakowie, po czym uczył się w tamtejszym seminarium nauczycielskim.
Od 1912 r. należał do Związku Strzeleckiego; ukończył szkołę podoficerską.
W czasie I wojny światowej od 6 sierpnia 1914 r. w oddziale J. Piłsudskiego i Legionach Polskich. Był podoficerem 1 komp. IV i III baonów 1 pp LP. Następnie służył kolejno w okm 1, V baonu 7 pp LP. W końcu listopada 1915 r. przebywał w szpitalu twierdzy nr 4 w Krakowie. Potem w okm 5 pp LP. Od grudnia 1916 r. dowódca plut. 5 pp LP. Ukończył kurs oficerski w Ostrowi-Komorowie (1917).
Po kryzysie przysięgowym we wrześniu 1917 r. wcielony do armii austro-węgierskiej. Dowodził półkom. km II BStrz. Walczył na froncie włoskim. W lipcu 1918 r. uzyskał urlop. Przyjechał wówczas do Krakowa i wstąpił do POW.
Był żołnierzem oddziału lotnego. Po rozbrojeniu Austriaków od listopada w WP.
Początkowo dowódca plut., a od grudnia instruktor w szkole km 5 pp leg. 24 grudnia mianowany ppor. piech. Od marca 1919 r. dowodził komp. ckm 1 pp leg. Na tym stanowisku wziął udział w walkach z bolszewikami. Walczył na froncie litewsko-białoruskim, na Łotwie, Ukrainie, bitwie warszawskiej i niemeńskiej. W 1920 r. awansował na por. piech.
Jednocześnie kontynuował naukę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim w Krakowie.
Zweryfikowany jako kpt. piech. z 1 czerwca 1919 r. W okresie od sierpnia 1922 do lutego 1923 r. uczył się w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie. Następnie był dowódcą 5 komp. 1 pp leg i jednocześnie (od maja 1923) p.o. dowódcy II baonu. W sierpniu 1924 r. został II oficerem sztabu 1 DP Leg. W październiku objął dowództwo 1 komp. 1 pp leg, zaś w czerwcu 1925 r. – II baonu. W listopadzie został ponownie dowódcą 1 komp., a w sierpniu 1926 r. – p.o. dowódcy II batalionu. W listopadzie tego roku objął funkcję oficera PW 1 pp leg, a w listopadzie 1928 r. p.o. komendanta rejonowego WF i PW 1 i 19 DP. Z dniem 1 stycznia 1928 r. awansował na mjr. piech. W kwietniu 1930 r. otrzymał stanowisko kwatermistrza 1 pp leg. W kwietniu 1931 r. mianowany zastępcą kierownika „instruktoratu WF przy Ambasadzie RP we Francji”, kierował okręgiem Związku Strzeleckiego w tym kraju. Awansowany 1 stycznia 1932 r. na ppłk. piech., od marca był zastępcą dowódcy 1 pp leg. W 1936 r. został dowódcą baonu KOP „Troki”, a w 1937 r. zastępcą dowódcy pułku KOP „Wilno”. 28 stycznia 1938 r. objął dowództwo 51 pp.
Działacz Związku Legionistów Polskich. Był zastępcą komendanta Koła 1 pp LP.
Na czele 51 pp wziął udział w kampanii 1939 r. Walczył na Kielecczyźnie i Lubelszczyźnie. Potem przez Węgry przedostał się do Francji. Po ukończeniu kursu oficerów sztabowych pozostawał w dyspozycji Komendanta Głównego ZWZ gen. K. Sosnkowskiego. Z dniem 3 maja 1940 r. awansował na płk. piech.
17 lipca 1940 r. jako pierwszy emisariusz po rozpoczęciu walk na Zachodzie wyruszył z Londynu do kraju. Przez Kapsztad, Kair, Belgrad, Budapeszt i Kraków 6 września dotarł do Warszawy. Początkowo był inspektorem Komendy Głównej ZWZ ps. „Weller”. Od marca-kwietnia 1942 r. komendant Obszaru II Białystok AK. Wkrótce odwołany z tej funkcji do Komendy Głównej AK, od jesieni był komendantem Kedywu tej komendy ps. „Nil”. Kierował całością walki bieżącej prowadzonej przez AK. Zajmował stanowisko równorzędne do szefów oddziałów Komendy Głównej AK. Od lipca 1943 r. należał do kierownictwa Walki Podziemnej. W lutym 1944 r. odwołany z funkcji komendanta Kedywu, do lipca był komendantem tworzonej organizacji „Nie”. Z dniem 28 września 1944 r. awansował na gen. bryg. Od października zastępca dowódcy AK. Po rozwiązaniu AK (19 stycznia 1945) zastępca komendanta organizacji „Nie” i jednocześnie komendant Obszaru Południe.
Aresztowany 7 marca 1945 r. w Milanówku pod nazwiskiem „Walenty Gdanicki” i nierozpoznany, z obozu w Rembertowie został deportowany do ZSSR. Przebywał w łagrach w Stupinie, Nowej Berezówce, Borowlance, Wierchoturiu i Rieżu. W listopadzie 1947 r. powrócił do kraju.
Aresztowany 10 listopada 1950 r. w Łodzi. Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy z 16 kwietnia 1952 r. został skazany na karę śmierci.
Stracony 24 lutego 1953 r. w Warszawie.
Odznaczony orderem Virtuti Militari 4 i 5 kl., Krzyżem Niepodległości, orderem Polonia Restituta 5 kl., czterokrotnie Krzyżem Walecznych i złotym Krzyżem Zasługi, pośmiertnie otrzymał order Orła Białego.
Żonaty z Janiną Kobylińską, miał córkę Krystynę (ur. 25 VII 1923) i Marię (20 III 1925–21 XI 2010) zamężną Czarską.
Jest patronem Jednostki Wsparcia Dowodzenia i Zabezpieczenia Wojsk Specjalnych, Zespołu Szkół Mechanicznych nr 4 w Krakowie, Szkoły Podstawowej w Rakowcu (gm. Kwidzyn), muzeum w Krakowie, jego pomnik znajduje się w Warszawie u zbiegu ul. Fieldorfa i Wał Miedzeszyński oraz przed bramą Akademii Sztuki Wojennej w Rembertowie, w Krakowie (popiersie), Olsztynie, Opolu i Sierpcu, tablice poświęcone jego pamięci znajdują się w klasztorze jasnogórskim, w Łodzi (ul. A. Próchnika 39), w Krakowie (ul. Lubicz 32 oraz klasztor OO. Kapucynów), w kościele w Milanówku, w kościele pw. bł. Franciszki Siedliskiej w Olsztynie, na obelisku w Skarżysku-Bzinie, w kościele garnizonowym w Gliwicach i w kościele pw. św. Jacka w Warszawie, jest patronem ulic w Krakowie, Opolu, Warszawie, Wołominie, Wrocławiu, tunelu w Białymstoku, skweru w Bydgoszczy i Olsztynie, Poczta Polska poświęciła mu znaczek pocztowy.
L. Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Lublin 1986; T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991; A. Kuler, w: Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939–1956 t. 1, Kraków 1997; A.K. Kunert, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1944 t. 1, Warszawa 1987; „Monitor Polski” nr 12/1932; V Lista strat Legionów Polskich, Piotrków 1916; B. Polak, w: Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945 t. II (1914–1921) cz. 1, Koszalin 1991; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; R. Rybka, K. Stepan, Rocznik oficerski 1939, Kraków 2006.