Cezary Jellenta [właśc. Napoleon Hirschband]

Urodził się 13 kwietnia 1861 r. w Warszawie. Syn Hermana, urzędnika, i Aleksandry z d. Stokvisch.

Ukończył II gimnazjum w Warszawie (1880) oraz studia prawnicze na tamtejszym uniwersytecie (1884 r.). Później  studiował filozofię na uniwersytecie w Monachium.

Po powrocie do Warszawy w 1885 r. rozpoczął karierę adwokacką, którą porzucił około 1888 r. Wrócił do niej w 1893 r. Po 1905 r. pozostawał adwokatem już tylko formalnie, gdyż w pełni zajmował się działalnością literacką.

Od 1883 r. był publicystą, krytykiem literackim oraz pisarzem. Współpracował z „Przeglądem Tygodniowym” i „Prawdą”. Związany z radykalną inteligencją, był rzecznikiem literatury Młodej Polski. W 1891 r. wydał swoją pierwszą książkę Studia i szkice filozoficzne. W latach 1903–1906 redagował pismo „Ateneum”, współpracował m.in. z Wacławem Nałkowskim, filologiem i orientalistą Ignacym Redlińskim, z literatem Adolfem Nowaczyńskim. Na łamach „Ateneum” popierał rewolucję 1905 r., co spowodowało konfiskatę pisma. Jednocześnie prowadzil akcję odczytową w duchu niepodległościowym.

Zagrożony aresztowaniem na początku 1906 r. wyjechał z rodziną do Niemiec. Mieszkał w Berlinie, Lipsku i Dreźnie. W 1908 r. wznowił wydawanie „Ateneum” (ukazały się dwa numery). Nawiązał kontkat z przedstawicielami niemieckiej socjaldemokracji m.in. Augustem Beblem i Karolem Liebknechtem. W 1911 r. przeniósł się do Krakowa. Tam w 1912 r. rozpoczął redagowanie miesięcznika kulturalnego „Rydwan”. Jednocześnie prowadził odczyty na Uniwersytecie Jagiellońskim i w różnych miastach Galicji. Po ogłoszeniu przez władze rosyjskie amnestii (1914 r.) powrócił do Warszawy i wszedł w skład redakcji „Kuriera Porannego”. Był krytykiem literackim i teatralnym.

W niepodległej Polsce w 1919 r. na krótki okres czasu wznowił wydawanie „Rydwanu”. W latach 1923–1927 redagował czasopismo o tematyce muzyczno-teatralnej „Biały Paw”.

Należał do Związku Zawodowego Literatów Polskich, delegat na jego zjazd w Warszawie (4 lutego 1922 r.).

W latach 1926–1933 kilkakrotnie podróżował po Europie, wygłaszając we Francji, Belgii, Holandii, Niemczech, Austrii, Czechosłowacji i Rumunii cykl odczytów popularyzujących kulturę i literaturę polską. W latach 1930–1934 wygłosił wiele prelekcji radiowych. Od 1934 r. leczył się w Otwocku.

Zmarł 31 sierpnia 1935 r. w Otwocku i został pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym przy ul. Żytniej w Warszawie kwat. T.

Pośmiertnie odznaczony orderem Polonia Restituta 4 kl. i Medalem Niepodległości.

Opublikował: Na tyłach rewolucji, „Gazeta Polska” 1930, nr 178, 182, 190.

Żonaty z Albiną Szawińską, miał synów Alfreda, który jako ochotnik brał udział w wojnie z Rosją bolszewicką; w sierpniu 1920 r. dostał się do niewoli i został zamordowany przez bolszewików oraz Stefana Orfana (zob.).