Bojownikom niepodległości

Edmund Bernatowicz–Lewkowicz

(1884–1948)

Edmund Bernatowicz–LewkowiczUrodził się 6 stycznia 1884 r. w Kąkolewnicy pow. Radzyń Podlaski. Syn Józefa i Pauliny z Bernatowiczów.

Ukończył szkołę rzemieślniczą w Warszawie (1900 r.) oraz Uniwersytet Ludowy Polskiej Macierzy Szkolnej.

Pracował w fabryce wyrobów z brązu „Bracia Łopieńscy”, gdzie wstąpił do tajnego koła młodzieży narodowej. W latach 1901-1908 pracował jako robotnik wykwalifikowany w fabryce wyrobów platerowanych i srebrnych Frageta.

Od 1902 r. należał do organizacji im. J. Kilińskiego i Narodowego Zw. Robotniczego. Był przewodniczącym kółka Organizacji Narodowej Młodzieży Robotniczej, uczestniczył w przemycie na teren Królestwa Polskiego nielegalnej literatury narodowo-demokratycznej. Za tę działalność w 1902 r. był więziony. W lipcu 1905 r. został głównym skarbnikiem Zw. im. J. Kilińskiego, a jesienią tego roku – członkiem Zarządu Głównego Narodowego Zw. Robotniczego. 30 grudnia 1908 r. aresztowany i osadzony w X pawilonie warszawskiej cytadeli. Po zwolnieniu (27 lutego 1909) prowadził działalność partyjną w Łodzi. Aresztowany tam 24 kwietnia, w lutym 1911 r. był sądzony w procesie członków NZR w Piotrkowie. Uniewinniony, wyjechał do Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie do 1914 r. pracował w biurze budowlanym.

W czasie I wojny światowej działał w Polskiej Organizacji Narodowej na terenie Zagłębia i Łodzi. Od grudnia 1914 do sierpnia 1915 r. był referentem w biurze Oddziału Werbunkowego Dep. Wojskowego NKN. Jednocześnie działał w kierownictwie NZR. 9 sierpnia 1915 r. powrócił do Warszawy i z ramienia partii rozpoczął reaktywowanie Polskich Zw. Zawodowych. Od października przewodniczył ich radzie okręgowej. Jako przywódca Polskich Zw. Zawodowych wszedł do Komitetu Obywatelskiego, a w sierpniu 1916 r. wybrano go do warszawskiej Rady Miejskiej. Od października tego roku był też redaktorem naczelnym Wiadomości Robotniczych. Na początku 1917 r. został członkiem rady Dep. Pracy Tymczasowej Rady Stanu.

Po odzyskaniu niepodległości w marcu 1919 r. objął kierownictwo wydz. spółek wytwórczych przy radzie okręgowej Polskich Zw. Zawodowych w Warszawie, zaś po ich zalegalizowaniu w kwietniu 1920 r. został wiceprezesem Zw. Polskich Spółek Wytwórczych. Na XVII Ogólnokrajowym Zjeździe NZR (8-10 czerwca 1919) wybrano go członkiem Komitetu Wykonawczego partii. W 1920 r. należał do Komitetu Obrony Państwa.

W październiku tego roku wybrano go prezesem Rady Głównej Polskich Zw. Zawodowych.  Po ich połączeniu Zjednoczeniem Zawodowym Polskim (czerwiec 1921) aż do połowy lat 30. był prezesem warszawskiego kartelu tej organizacji. W latach 1921-1933 członek Rady Głównej, następnie komisji rewizyjnej Rady Głównej. Z ramienia Zjednoczenia Zawodowego Polskiego w latach 1927-1934 zasiadał w Radzie Miejskiej m. st. Warszawy.

Przez cały okres istnienia Narodowej Partii Robotniczej należał do jej członków. W 1937 r. został wybrany do Rady Naczelnej Stronnictwa Pracy. Jako właściciel piekarni działał też w Cechu Piekarzy. W latach 1933-1939 był członkiem zarządu Zw. Izb Rzemieślniczych RP, od 1937 r. wiceprezesem Zw. Rzemieślników Chrześcijan w Warszawie, członka zarządu Zw. Izb Rzemieślniczych RP, a od 1938 r. sekretarzem Kuratorium Instytutu Naukowego Rzemieślników w Warszawie. Był też prezesem Klubu Wioślarskiego „Wisła”, brał czynny udział w pracach Ligi Morskiej i Kolonialnej.

W latach 1939-1944 prowadził swoją piekarnię (przy ul. Siennej 31 w Warszawie) oraz działał w Cechu Piekarzy.

Od marca 1945 r. mieszkał w Gdańsku, gdzie był organizatorem, a następnie prezesem Izby Rzemieślniczej, prezesem Wojewódzkiego Zw. Cechów Piekarzy i Cukierników oraz Ogólnopolskiego Komitetu Wojewódzkich Zw. Cechów Piekarskich w Warszawie. Z ramienia Izby Rzemieślniczej sprawował mandat radnego Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku. Od 1945 r. należał do PPS.

Zmarł 1 lutego 1948 r. w Gdańsku.

Odznaczony Krzyżem Niepodległości.

Źródła

S. Łoza, Czy wiesz kto to jest? t. 2, Warszawa 1939; T. Monasterska, w: Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego t. 1, Warszawa 1985; „Monitor Polski” nr 64/1932.