Bojownikom niepodległości

Edmund Gross [właśc. Mojżesz]

(1887-1951)

gross edmundUrodził się 12 września 1887 r. w Brzeźnicy pow. Wadowice. Syn Bernarda, kupca,  i Babetty z Rauchwergerów.

Ukończył gimnazjum w Wadowicach (1906), a następnie studiował medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim, uzyskując 29 sierpnia 1914 r. dyplom lekarski. Już podczas studiów w okresie od 1 października 1910 do 1 sierpnia 1914 r. pracował w klinice położniczo-ginekologicznej prof. Antoniego Rosnera i chirurgicznej prof. Bronisława Kadera.

Od 1910 r. członek Zw. Walki Czynnej i Zw. Strzeleckiego.

W czasie I wojny światowej od 16 sierpnia 1914 r. w Legionach Polskich. Początkowo w służbie sanitarnej 2 pp LP. W październiku objął stanowisko lekarza III baonu 3 pp LP. 11 października mianowany chor. lek., a 25 października – ppor. lek. Był także lekarzem baonu 2 pp LP (1 marca-1 września 1915). Awansowany 21 marca 1915 r. na por. lek., 1 września objął stanowisko naczelnego lekarza 3 pp LP. 28 lutego 1916 r. otrzymał stopień kpt. lek. Podczas bitwy pod Kościuchnówką 6 lipca dostał się do niewoli rosyjskiej w okolicy Wołczecka. W niewoli pracował jako lekarz w szpitalach dla jeńców. W październiku 1918 r. powrócił do Krakowa.

Po rozbrojeniu Austriaków 1 listopada został naczelnym lekarzem tworzonego 5 pp leg, z którym wyjechał na odsiecz Lwowa. Po opanowaniu przez Polaków Przemyśla 10 listopada objął funkcję szefa sanitarnego Dowództwa Okręgu Wojskowego Przemyśl. 1 grudnia awansował na mjr. lek., od 2 grudnia 1918 do 25 lutego 1919 r. był szefem sanitarnym GO płk. Henryka Minkiewicza. Następnie powrócił do Przemyśla na stanowisko zastępcy szefa sanitarnego (26 lutego-1 maja 1919 r.). Przydzielony do formacji frontowych, był kolejno szefem sanitarnym 3 DP Leg (2 maja 1919-20 lutego 1920), GO gen. Edwarda Rydza-Śmigłego (21 lutego-1 kwietnia), 3 DP Leg (2 kwietnia-28 lipca), 2 Armii (29 lipca-1 września) i ponownie 3 DP Leg (od 2 września 1920).

Zweryfikowany jako ppłk lek. z 1 czerwca 1919, od 13 kwietnia 1922 r. był zastępcą dowódcy 5 baonu sanitarnego w Krakowie. Odkomenderowany na zagraniczne kursy fachowe (1 listopada 1924-30 kwietnia 1925), był młodszym ordynatorem 1 Szpitala Okręgowego, a następnie starszym ordynatorem 10 Szpitala Okręgowego w Przemyślu (od 2 września 1925). Przejściowo (15 sierpnia-1 listopada 1927) piastował funkcję szefa sanitarnego OK nr X w Przemyślu. 30 września 1929 r. przeszedł w stan spoczynku.

Objął wówczas stanowisko naczelnego lekarza Kasy Chorych w Zakopanem, a potem tamtejszej Ubezpieczalni Społecznej i sprawował tę funkcję do wojny.

W sierpniu 1939 r. zmobilizowany do WP, był komendantem szpitala polowego w rejonie Przemyśla. Po 17 września 1939 r. przeszedł do Rumunii, skąd przez Włochy przedostał się do Francji. Tam przydzielono go do 2 DSP. W czerwcu 1940 r., po upadku Francji, ewakuowany do Wlk. Brytanii. Jako piłsudczyka przydzielono go do stacji zbornej w Rothesay na wyspie Bute. Potem zajmował stanowisko naczelnego lekarza Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej i Technicznej w Catterich w Szkocji, a potem w Komendzie Uzupełnień nr 1 w Szkocji. Po zakończeniu wojny 18 maja 1945 r. mianowano go komendantem ekipy sanitarnej wysłanej do Niemiec, celem udzielenia pomocy byłym więźniom obozów koncentracyjnych. W latach 1945-1946 kierował też szpitalem 1 DPanc. W maju 1947 r. powrócił do Polski.

Podjął pracę zawodową: początkowo jako zastępca lekarza naczelnego Ubezpieczalni Społecznej w Opolu, potem zastępca naczelnika wydz. zdrowia w Zarządzie Miejskim.

Członek PPS, a po jej wchłonięciu przez PPR – od grudnia 1948 r. do PZPR.

Zmarł 11 grudnia 1951 r. w Krakowie i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Rakowickim kwat. XIIIB..

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi, w PRL otrzymał Krzyż Grunwaldu 3 kl.

Żonaty (od 1927 r.) z Jadwigą Pilecką, miał z nią syna Krzysztofa (ur. 1928).

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 63/1933
Źródła

CAW, akta personalne 3264; W.K. Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914-1917. Słownik biograficzny t. 2, Warszawa 2006; Encyklopedia Wojskowa t. III, Warszawa 1934; M. Gałęzowski, Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, Warszawa 2010; S. Konopna, w: „Polski Słownik Biograficzny” t. IX /1960; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, Warszawa 1917; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; „Monitor Polski” nr 63/1933; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928; Rocznik oficerski rezerw 1934; VII Lista strat Legionów Polskich, Piotrków 1916; G. Studnicki, Kto był kim w Wadowicach?, Wadowice 2004; E. Tomkowiak, w: Kawalerowie Virtuti Militari 1792-1945 t. II (1914-1921) cz. 2, Koszalin 1993.