Bojownikom niepodległości

Edmund Jonas

(1893–1940)

Urodził się 29 marca 1893 r. w Kościerzynie. Syn Jana , mistrza krawieckiego, i Leokadii z Kojtałłów.

W 10. roku życia podjął naukę w niemieckim progimnazjum w Koscierzynie. Ze względu na śmierć ojca po uzyskaniu małej matury (25 marca 1912 r.), po czym przerwał naukę.

Od 23 kwietnia 1912 do 1 sierpnia 1914 r. pracował i zdobywał zawód drogerzysty w drogerii Franciszka Gibasiewicza w Kartuzach.

W czasie I wojny światowej od 1 sierpnia 1914 r. w armii niemieckiej. Był dwukrotnie ranny; niezdolny do służby frontowej, do końca lutego 1919 r. był tymczasowym urzędnikiem  w Wojskowym Urzędzie Zaopatrzenia.

Po demobilizacji od 1 kwietnia 1919 r. pracował  w wydziale politycznym Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku. Po zwolnieniu z wojska pracował Jonas od 1 kwietnia 1919 r. w Wydziale Politycznym Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej (NRL) w Gdańsku. Poza tym był prezesem Rady Robotniczo-Żołnierskiej; należał też do kierownictwa tajnej Organizacji Wojskowej Pomorza. Jako członek Wydziału Wykonawczego miał dostęp do biur Generalnej Komendy 17 Korpusu Armijnego w Gdańsku, co ułatwiało mu prowadzenie działalności wywiadowczej, dotyczącej dyslokacji i liczebności wojsk niemieckich, poznanie planów twierdz w Grudziądzu czy Malborku.

Od 1 listopada 1919 r. sprawował funkcję naczelnika wydziału w Starostwie Krajowym Pomorskim w Toruniu. Na stanowisku tym pracował aż do września 1939 r.

Działacz społeczny i polityczny; był przewodniczącym Obozu Zjednoczenia Narodowego na Obwód Toruń Miasto, działaczem Towarzystwa Powstańców i Wojaków oraz Związku Teatrów Ludowych, członkiem Zarządu Koła toruńskiego Polskiego Związku Zachodniego oraz jednym z organizatorów-założycieli, a także prezesem utworzonego w Toruniu 18 grudnia 1936 r. Zrzeszenia Miłośników Kaszubszczyzny – „Stanica”. Podzas II wojny światowej 4 października 1939 r. aresztowany przez Niemców. Osadzony w więzieniu w Toruniu, 15 października umieszczono go w Forcie VII, zaś w marcu 1940 r. w Forcie VIII w tym mieście. 15 kwietnia wywieziony do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen-Oranienburgu.

Zamordowany 2 czerwca 1940 r. w obozie.

Odznaczony Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Niepodległości.

Żonaty z Amalią Kwiatkowską, miał syna Jana Bogdana Józefa oraz córki Halinę Małgorzatę i Zofię Elżbietę.

Źródła

„Monitor Polski” nr 140/1938; K. Przybyszewski, w: Toruński Słownik Biograficzny t. 4, Toruń 2004..