Edward Choma

Urodził się 26 grudnia 1889 r. w Złoczowie. Syn Michała i Anny z Kosków.

Ukończył szkołę ludową w Chrostkowie. Od roku 1900 uczęszczał do C.K. Gimnazjum w Złoczowie, gdzie 19 czerwca 1909 r. obronił maturę. W latach 1909–1913 studiował filozofię i teologię w lwowskim Seminarium Duchownym; równolegle studiował na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu im. Cesarza Franciszka I we Lwowie; 4 sierpnia 1913 r. przyjął święcenia kapłańskie z rąk arcybiskupa Józefa Bilczewskiego (1860–1923), metropolity lwowskiego obrządku łacińskiego. Od 1 września 1913 r. pełnił funkcję wikariusza i katechety w parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bolechowie koło Stryja.

Podczas I wojny światowej od stycznia do lipca 1915 r, pracował jako wolontariusz pielęgniarski w szpitalu polowym armii austro-węgierskiej. Od 1 czerwca 1916 r. pełnił obowiązki wikariusza w parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Jazłowcu. 5 lipca 1917 r. został administratorem ekspozytury w Burakówce w powiecie zaleszczyckim. 15 września 1917 r. zmobilizowany do armii austro-węgierskiej. 29 września mianowany kapelanem (kurat polowy c. i k. armii na czas wojny). Służył w superioracie polowym w Przemyślu, od 16 grudnia jako kapelan szpitala polowego nr 105. Uczestniczył w działaniach na froncie rosyjskim i włoskim. Od 2 września 1918 r. kapelan 100 Pułku Piechoty.

3 listopada 1918 r. przybył do Lwowa; uczestniczył w jego obronie przeciwko Ukraińcom w charakterze kapelana III odcinka obrony (w szpitalu dla rannych zorganizowanym w szkole im. Stanisława Konarskiego). Po wyparciu przeciwnika z miasta (22 listopada), od 29 listopada pełnił funkcję kapelana 1 Pułku Strzelców Lwowskich (od 8 kwietnia 1919 jako 38 Pułk Piechoty Strzelców Lwowskich). 11 lipca 1919 r. objął funkcję proboszcza 4 Dywizji Piechoty. W jej szeregach walczył z Ukraińcami w Małopolsce Wschodniej. Brał udział w wojnie z Rosją bolszewicką lat 1919–1920 na froncie wołyńskim, w wyprawie kijowskiej, w obronie na linii Berezyny, w opóźniających walkach odwrotowych na osi marszu Nieśwież – Baranowicze – Słonim – Wołkowysk – Siedlce – Góra Kalwaria. We wrześniu 1920 r. w rejonie Żółkwi ze swoją walczył z I Armią Konną Siemiona Budionnego. Po ogłoszeniu rozejmu z bolszewikami 18 października 1920 r. służył na polsko-litewskiej linii demarkacyjnej na Niemnie i Mordeczance. 16 listopada 1920 r. wraz z dywizją przeszedł do pracy w warunkach pokoju do garnizonu we Włocławku. We wniosku o odznaczenie Krzyżem Walecznych, pułkownik Franciszek Zieliński (1876–1954) napisał:

Ksiądz Edward Choma proboszcz 4 Dywizji Piechoty brał udział w walkach z Ukraińcami i bolszewikami od roku 1919 do ostatnich czasów. Nie zważając nigdy na grożące mu niebezpieczeństwo udzielał pomocy duchowej rannym i chorym na polu walki, świecąc odwagą dodawał ducha żołnierzom, czym przyczynił się wielce do zupełnego przeprowadzenia i urzeczywistnienia naszych zadań. Ks. Edward Choma odznaczył się najwięcej w Mińszczyźnie podczas kiedy 4 Dywizja Piechoty spełniała zaszczytne zadanie wyrzucając bolszewików z terenów na wschód od Mińska aż za Berezynę. Bardzo często wyjeżdżał wraz z dowódcą dywizji w pierwsze linie piechoty, sam opatrywał rannych i zachęcał wszystkich do wytrwania na stanowisku i spełnienia swojego obowiązku żołnierskiego dla Ojczyzny. Bardzo często znalazł się wśród trudnych okoliczności, z których zawsze dobrze i z honorem się wywiązał, dając przy tym dobry przykład walczącym. 4 Dywizja dużo zawdzięcza ks. Chomie, który swoją sumiennością, obowiązkowością i gorliwością potrafił żołnierzy zachęcić do walki z odwiecznym wrogiem i do wytrwania na stanowisku.

W Opinii Służbowej z sierpnia 1921 roku tenże pułkownik Zieliński napisał:

Ks. Choma w dywizji od powstania takowej, przeto jest żywą jej historią. W skutek przykładnego i nadzwyczaj ofiarnego wykonywania swych obowiązków jest wzorem dla personelu całej Dywizji.

Po zakończeniu wojny od 20 października 1921 r. był kierownikiem Rejonu Duszpasterstwa Katolickiego w Skierniewicach; budował podstawy duszpasterstwa wojskowego, znany był z kazań w których odwoływał się do patriotyzmu i pracy na rzecz ojczyzny. Dzięki jego staraniom została uratowana od rozbiórki i zaadaptowana na potrzeby kościoła rzymskokatolickiego cerkiew prawosławna. Równolegle, w mrcu 1926 r. został pierwszym proboszczem tamtejszej parafii wojskowej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Zweryfikowany jako starszy kapelan (major) z dniem 1 czerwca 1919. Od 1 lutego 1930 r. proboszcz i administrator parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Słonimie, gdzie uratował od zniszczenia kościół garnizonowy pw. Świętego Andrzeja Apostoła, następnie go przebudował. Od lipca 1936 r. był proboszczem parafii wojskowej pw. Świętego Stanisława Biskupa w Radomiu i kapelanem Garnizonu Radom.

Podczas kampanii wrześniowej 1939 r., po agresji Związku Sowieckiego z 17 września w nieznanych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej. Początkowo osadzony był w punkcie zdawczo-odbiorczym NKWD w Szepietówce, od listopada 1939 r. w obozie specjalnym NKWD w Starobielsku. 2 marca 1940 r. w grupie 10 kapelanów WP wywieziony do Moskwy, przebywał w więzieniu na Butyrkach. Stamtąd (prawdopodobnie w dniach 17–27 marca) przewieziony do obozu w Kozielsku; mógł być więziony w jednej z wież tamtejszego monasteru. Wywieziony na podstawie listy nr 015/2 z 5 kwietnia 1940 r., został zamordowany 9 kwietnia przez funkcjonariuszy NKWD w Lesie Katyńskim lub w piwnicy więzienia wewnętrznego Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku. Ciało kapłana oprawcy wrzucili do dołu śmierci w Katyniu – obecnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu.

Poświęcono mu tablicę w kościele garnizonowym w Skierniewicach, jego nazwisko znajduje się na tablicy upamiętniającej kapelanów poległych i zamordowanych pod okupacją sowiecką w katedrze polowej WP w Warszawie. Jest wymieniony na tablicy poświęconej pamięci księży zamordowanych lub zmarłych w łagrach w latach 1918–1958 w kościele św. Stanisława w Petersburgu, jego tabliczka znajduje się w katedrze polowej WP w Warszawie. Jest kandydatem do procesu beatyfikacyjnego Męczenników Wschodu.

Odznaczony orderem Polonia Restituta 5 kl., Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Niepodległości, pośmiertnie awansowany na stopień podpułkownika (2007)