Edward Loth

Urodził się 3 sierpnia 1884 r. w Warszawie. Syn Edwarda Karola, przemysłowca, oraz Anny z Hoserów. Brat Emiliana (zob.).

Uczęszczał do VI i II gimnazjum w Warszawie, z którego w 1902 r. został wydalony za demonstracje antyrządowe. Maturę uzyskał eksternistycznie w Baku (1903 r.). Nieprzyjęty na uniwersytet w Rosji, wyjechał do Szwajcarii. W Zurychu studiował przyrodę, specjalizując się w antropologii. W tym czasie zbliżył się do Zygmunta Miłkowskiego. Należał do „Zetu”, był prezesem koła młodzieży narodowej „Ogniwo”, kierownikiem „Sokoła” w Zurychu i założycielem (w 1904 r.) drużyny wojskowej, odbywającej regularne ćwiczenia.

Uzyskał doktorat filozofii z zakresu antropologii na uniwersytecie w Zurychu (1907 r.). Następnie był asystentem przy katedrze anatomii prof. B. Bonneta na uniwersytecie w Bonn (1907-1908), prof. F. Merla na uniwersytecie w Getyndze (1908-1909) i prof. M. Fürbringera na uniwersytecie w Heidelbergu (1909-1912), gdzie w charakterze zastępcy profesora wykładał osteologię i syndesmologię. Równolegle studiował medycynę i 27 czerwca 1912 r. uzyskał dyplom lekarski w Heidelbergu. Następnie pracował jako asystent katedry anatomii we Lwowie u prof. Henryka Kadyia, a później u prof. J. Markowskiego (1912-1914). W 1914 r. habilitował się z anatomii i antropologii. Otrzymał propozycję objęcia katedry anatomii w Manili na Filipinach.

We Lwowie brał udział w organizowaniu sokolich drużyn wojskowych. W 1914 r. wstąpił do Polowych Drużyn „Sokoła” (wg innych danych – do Drużyn Bartoszowych).

W czasie I wojny światowej 10 sierpnia 1914 r. wstąpił do oddziału, który wszedł w skład Legionu Wschodniego. Po rozwiązaniu Legionu został lekarzem IV baonu 3 pp LP. 19 października 1914 r. mianowany ppor. lek., 2 listopada awansował na por. lek., a 21 marca 1915 r. na kpt. lek. Objął stanowisko naczelnego lekarza 3 pp LP.

4 listopada 1915 r. urlopowany z Legionów; był jednym z organizatorów Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1915-1918 jako tymczasowo wykładający prowadził katedrę i zakład anatomii prawidłowej uniwersytetu.

Po kryzysie przysięgowym w sierpniu 1917 r. został szefem sanitarnym Polskiej Siły Zbrojnej i 20 grudnia awansował na mjr. lek. 12 października 1918 r. Rada Regencyjna potwierdziła jego awans na ppłk. lek.

Uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w Warszawie. Wspólnie z Stefanem Rudzkim przejął Szpital Ujazdowski. Był pierwszym organizatorem Dep. Sanitarnego MSWojsk, w którym 14 listopada objął funkcję zastępcy szefa. Od 15 lutego 1919 r. członek wojskowej misji zakupów w Paryżu, a od 1 lutego 1920 r. prowadził biuro likwidacji zakupów zagranicznych w Warszawie. Od 15 maja pełnił funkcję komendanta Centralnej Składnicy Sanitarnej na Powązkach w Warszawie. Awansowany na płk. lek. z dniem 1 kwietnia 1920 r. Odwołany na Uniwersytet Warszawski, 1 stycznia 1921 r. podjął wykłady jako prof. zwyczajny anatomii prawidłowej. 15 kwietnia 1921 r. przeniesiony do rezerwy. Zweryfikowany jako płk rez. lek. z 1 czerwca 1919 r.

W 1924 r. uzyskał tytuł specjalisty w zakresie balneologii i ortopedii. Był założycielem i współwłaścicielem pierwszego w kraju nowoczesnego zakładu ortopedyczno-chirurgicznego w Warszawie, potem w Ciechocinku. W latach 1929-1931 prezes Tow. Lekarzy Zdrojowych. Członek Tow. Naukowego Warszawskiego (od 1911 r.), jego generalny sekretarz w latach 1928-1935. W 1926 r. razem z Mieczysławem Konopackim założył Polskie Tow. Anatomiczno-Zoologiczne, którego został sekretarzem generalnym i redaktorem naczelnym wydawnictwa „Folia Morphologica”. Inicjator i sekretarz (od 1926 r.) Comité International des Recherches sur les Parties Molles. Od 1927 r. był członkiem korespondentem krajowego wydz. matematyczno-przyrodniczego, od 1934 r. członkiem czynnym krajowym wydz. lekarskiego PAU. W 1933 r. został członkiem Fińskiej Akademii Nauk. Wykładał anatomię w Akademii Sztuk Pięknych. Stworzył własną szkołę w medycynie, zajmującą się człowiekiem w perspektywie czasu biologicznego, głównie jego częściami miękkimi i badającą tylko części zwykłe w ich zmienności rasowej. Prowadził wykłady we Francji i USA. Wszedł do nauki światowej jako pionier nowej dziedziny – antropomorfologii części miękkich naczelnych, naczelnych także jako twórca nowoczesnych metod statystycznych w technikach antropometrycznych.

Był prezesem Zw. Hallerczyków.

W sierpniu 1939 r. zmobilizowany do WP, był komendantem 1 Szpitala Okręgowego w Warszawie. Uczestniczył w obronie stolicy. Podczas okupacji pracował w zakładzie przyrodoleczniczym i w filii Szpitala Okręgowego, od 1941 r. ponadto kierując Zakładem Przeszkolenia Inwalidów i Protezownią warszawską, lwowską i krakowską, pracując w PCK. Brał też czynny udział w tajnym nauczaniu w szkole Jana Zaorskiego i tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich. Dwukrotnie więziony na Pawiaku (w 1940 r. oraz w listopadzie i grudniu 1943 r.). Podczas powstania warszawskiego szef sanitarny V obwodu Mokotów AK.

Poległ 15 września 1944 r. z żoną i córką podczas bombardowania lotniczego na punkcie opatrunkowym przy ul. Pilickiej. Pochowany na cmentarzu wojskowym na Powązkach w Warszawie kwat. A-27.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, węgierskim orderem Korony św. Szczepana 3 kl, pośmiertnie otrzymał order Virtuti Militari 5 kl. po raz drugi oraz tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Opublikował: Służba sanitarna na linii bojowej, w: Legionista Polski. Kalendarz Naczelnego Komitetu Narodowego na rok 1916, Kraków brw.

Żonaty (od 25 X 1905) z Jadwigą Niemirycz, miał z nią syna Felicjana (30 VI 1914-24 VII 1982), lekarza, oraz córkę Helenę Marię (23 VII 1916-15 IX 1944) zamężną Giżycką, historyka sztuki.

Jest patronem ulicy w Słupsku, kamień poświęcony jego pamięci znajduje się w warszawskim Ujazdowie, wymieniony jest na tablicy w Domu Medyka oraz w Anatomicum w Warszawie.