Bojownikom niepodległości

Effenberger–Śliwiński Jan

(1884–1950)

Effenberger–Śliwiński JanUrodził się 5 maja 1884 r. w Wiedniu. Syn Roberta i Sabiny ze Steinertów.

Ukończył gimnazjum w Pradze i studiował na Wydziale Filozoficznym uniwersytetu w Pradze i Berlinie, uzyskując w 1908 r. doktorat.

W latach 1899–1909 komponował m.in. pieśni do słów niemieckich poetów R. Hamerlinga, F. Schillera i H. Sudermanna. Jednocześnie pracował jako dziennikarz.

Od 1909 do 1913 r. jako wolontariusz, potem asystent i pisarz w Austriackiej Bibliotece Narodowej w Wiedniu.

W Legionach Polskich służył od 7 września 1914 r. Z dniem 1 stycznia 1915 r. mianowany chor. kanc. i przydzielony do Komendy LP w charakterze oficera ordynansowego oraz zastępcy archiwariusza ppor. J. Żuławskiego. Po śmierci zwierzchnika w sierpniu 1915 r. objął jego funkcję. 11 listopada 1915 r. awansował na ppor. kanc. Na początku następnego roku zorganizował archiwa pułkowe w całych Legionach. Od kwietnia 1916 r. był kierownikiem archiwum LP (potem: archiwum wojskowego) w Krakowie. Organizował wystawy sztuki legionowej w kraju i za granicą..

Po odzyskaniu niepodległości 21 listopada 1918 r. przyjęty do Wojska Polskiego z zaliczeniem do rezerwy. Już 18 grudnia powołany do służby czynnej, otrzymał przydział do Adiutantury Generalnej. Od stycznia 1919 r. dodatkowo był członkiem komisji organizacyjnej Muzeum Wojska. Wysłany do Francji, był uczniem w szkole lotniczej w Istres. Po powrocie do kraju przydzielony do 12 esk. wywiadowczej. W sierpniu 1920 r. awansował na kpt. lotn. (z dniem 1 kwietnia). Po wojnie przeniesiony do rezerwy i zweryfikowany jako kpt. rez. ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 r.

Po wojnie w 1922 r. zamieszkał w Paryżu. Otworzył tam księgarnię, a potem gdzie prowadził galerię sztuki. Wystawiali w niej swoje obrazy artyści paryskiej awangardy m.in. Pablo Picasso. Galeria ta istniała do 1929 r.

Jednocześnie komponował utwory muzyczne i pieśni do własnych słów, tłumaczył wiersze Rabindrantha Tagore.

W 1930 r. zamieszkał w Warszawie. Od 1933 r. prowadził lektorat języka niemieckiego w WSWoj w Warszawie. Pracował też jako kompozytor i tłumacz. W 1934 r. objął stanowisko kierownika muzycznego kabaretu w Instytucie Propagandy Sztuki.

W 1936 r. zamieszkał w Osadzie Granica (obecnie część Komorowa), a w połowie 1937 r. w Osadzie Ostoja koło Pruszkowa. W tym też roku powrócił do twórczości poetyckiej w języku niemieckim.

W 1939 r. zmobilizowany do Wojska Polskiego, po 17 września przeszedł do Rumunii, skąd przedostał się do Francji. Po jej upadku w czerwcu 1940 r. ewakuowany do Wlk. Brytanii. Przebywał na terenie Szkocji. Współpracował z Chórem Wojska Polskiego.

Po zakończeniu wojny i demobilizacji zamieszkał w Wlk. Brytanii. 19 stycznia 1949 r. został kierownikiem muzycznym w Instytucie Kultury Polskiej w Londynie. W połowie lipca 1950 r. przyjechał z wizytą do Polski, aby zorientować się w możliwości powrotu do kraju.

Zmarł 31 lipca 1950 r. w Warszawie. Pochowany na Cmentarzu Parafialnym na Powązkach kwat. 132.

Odznaczony Krzyżem Niepodległości i dwukrotnie Krzyżem Walecznych.

Żonaty z Gladys Miller, z którą miał dwóch synów, następnie z Niną Okuszko.

Źródła

W.K. Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914–1917. Słownik biograficzny t. 1, Warszawa 2005; A. Krasicki, Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914–1916, Warszawa 1988; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, Warszawa 1917; W. Milewska, M. Zientara, Sztuka Legionów Polskich i jej twórcy 1914–1918, Kraków 1999; „Monitor Polski” nr 64/1937; K. Stepan, Prawie jak słownik, „Mars” t. 20/2006; B. Waligóra, Gromadzenie źródeł do historii Legionów Polskich, „Żołnierz Legionów i POW” nr 3-4/1939.