Bojownikom niepodległości

Emil Brzozowski

(1893–1915)

brzozowski emilUrodził się 30 lipca 1893 r. w Hrubieszowie. Syn Stanisława i Franciszki z Dzięgleskich.

Ukończył gimnazjum w Lublinie.

Od 1908 r. należał do PPS.

W czasie I wojny światowej od jesieni 1914 r. w POW ps. „Emil”. Uczestniczył w działaniach Oddziału Lotnego. Brał udział w akcjach dywersyjnych na linii Chełm-Zamość. Ranny w marcu 1915 r. podczas próby aresztowania w Lublinie, zdołał zbiec.

Ś.p. Emil Brzozowski (Emil)przyjechał z Rosji dopiero w 1915 r. wobec czego nie brał udziału w pierwszych akcjach Oddz. Lotnych.

W kwietniu 15 r. przerywa tor kolejki wojskowej pod Targówką i powoduje rozbicie pociągu.

Podczas podobnej akcji aresztowany w Chełmie przez strażnika, w drodze na policję, zabija go i ucieka. Wyśledzony jednak przez żandarmów zostaje otoczony przez nich w mieszkaniu swem przy ul. Granicznej w Lublinie. Wobec napotkanego oporu żandarmi sprowadzają żołnierzy do pomocy.Ś.p. Brzozowski broni się jeszcze przez czas dłuższy, zabija i rani kilku moskali, lecz sam będąc ranny i wobec braku amunicji wyskakuje przez okno, zabija broniącego mu odwrotu żandarma i ucieka. Ranny, opuszcza Lublin i po utarczce ze strażnikami na st. w Wąwolnicy szczęśliwie przybywa do Warszawy.

Po pewnym czasie pracy bojowej w Warszawie wraca do Lublina, wyrusza natychmiast na wywiad, a w drodze napastowany przez dwóch konnych strażników wychodzi zwycięsko z walki, raniąc jednego z nich.

W okresie przed ustąpieniem Rosjan z Lublina prowadzi szeroką pracę organizacyjną wokół Lublina – przygotowuje zbrojny opór ludności w wypadku ewakuowania przez wojska rosyjskie ludności.

We wsi Osmolicach [właściwie pod Zemborzycami] spotkali go kozacy i rozpoczęli doń strzelać. Śp. Brzozowski obarczony materiałami wybuchowymi wycofać się tym razem nie mógł. Ostrzeliwał się dokąd starczyło ładunków, zmuszając kozaków przez czas dłuższy do trzymania się w oddali. Ciężko rannego roznieśli kozacy szablami [z wniosku mjr. Mariana Kościałkowskiego-Zyndrama na order Virtuti Militari].

Poległ w walce z żandarmami rosyjskimi pod Zemborzycami w lipcu 1915 r. Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Lublinie przy ul. Białej sektor P2KN.

Pośmiertnie odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl. i Krzyżem Niepodległości z mieczami.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 64/1931
Źródła

CAW, I.482.25-1830, VM; W. Jędrzejewicz, POW i Batalion Warszawski. Moja służba 1914-1915, Warszawa 1939; „Monitor Polski” 1932, nr 64.