Bojownikom niepodległości

Englert Adam Wincenty

(1890–1958)

Englert AdamUrodził się 11 listopada 1890 r. w Stepaniu pow. Równe. Syn Ludwika, aptekarza, i Józefy z Kotwicz-Henikowskich. Wnuk powstańca 1863 r.

Początkowo uczył się w gimnazjum w Warszawie, gdzie należał do tajnego kółka samokształceniowego. Brał udział w strajku szkolnym, za co został wydalony ze szkoły. Przeniósł się do Lublina, gdzie w 1910 r. ukończył Szkołę Handlową. Tam należał do organizacji uczniowskich, z których powstał Związek Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej (był członkiem zarządu w Lublinie). Po uzyskaniu matury studiował historię na Uniwersytecie Warszawskim, a potem wyjechał do Belgii.

Od kwietnia 1912 r. należał do Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego w Verviers. Latem 1914 r. przebywał na kursie instruktorskim Związku Strzeleckiego w krakowskich Oleandrach.

3 sierpnia przydzielony do 1 komp. kadrowej (I plut.), w jej składzie 6 sierpnia wyruszył na front ps. „Judym”. W tym też miesiącu awansował na kpr. Potem przeszedł do służby w żandarmerii – uzyskał stopień st. wachm. Od 16 grudnia 1915 r. w POW ps. „Piotr Wysocki” i „Tadeusz Korbut”. W lipcu 1916 r. awansował na pchor. Brał udział w rozbrajaniu Niemców w Warszawie (listopad 1918 r.), po czym automatycznie przeszedł do Wojska Polskiego.

Awansowany na ppor. żand., był oficerem śledczym żandarmerii DOGen Warszawa, adiutantem 1 dyonu żandarmerii, a od 1 września 1920 r. w stopniu por. żand. dowódcą plut. Płock.

1 kwietnia 1921 r. awansował na kpt. żand. 21 lutego 1922 r. został dowódcą plut. Modlin. Zweryfikowany jako kpt. żand. z 1 czerwca 1919 r., w 1922 r. ukończył kurs oficerski w Grudziądzu. 7 grudnia 1923 r. został wykładowcą historii w Korpusie Kadetów nr 2. Od 2 października 1925 do 1 maja 1926 r. odkomenderowany na Uniwersytet Warszawski w celu dokończenia studiów. W okresie od 11 do 20 maja ochotniczo przy marsz. J. Piłsudskim jako oficer bezpieczeństwa. Od 21 maja do 16 sierpnia ponownie na studiach. Od 17 sierpnia oficer do zleceń I dyonu żandarmerii. Ostatecznie od 30 września 1926 do 1 kwietnia 1927 r. kończył studia. Awansowany 1 stycznia 1927 r. na mjr. żand., po ich ukończeniu od 2 kwietnia kierownik referatu (archiwum) w Wojskowym Biurze Historycznym. 24 kwietnia 1929 r. mianowany szefem wydziału archiwum Wojskowego Biura Historycznego. W 1930 r.  uzyskał doktorat. Współpracownik Encyklopedii Wojskowej. Od 31 października 1935 do 31 maja 1938 r. pozostawał w stanie nieczynnym. 1 maja 1938 r. awansował na ppłk. żand., po czym 30 czerwca został przeniesiony w stan spoczynku.

Pracował jako dyrektor Archiwum m. st. Warszawy.

Podczas kampanii 1939 r. przydzielony do komisariatu cywilnego obrony Warszawy, był zastępcą komendanta obrony przeciwlotniczej miasta.

Po zakończeniu walk powrócił do pracy w archiwum. Na początku 1940 r. Niemcy przenieśli go na stanowisko zastępcy dyrektora archiwum.

Brał udział w działalności konspiracyjnej w szeregach ZWZ/AK ps. „Sęp”. Był kierownikiem archiwum w Biurze Informacji i Propagandy, współpracował z Delegaturą Rządu. Aresztowany 4 kwietnia 1943 r., został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu (nr więźnia 121 414), w którym przebywał od 13 maja. Później (od 1944 r.) był więziony w obozach koncentracyjnych w Sachsenhausen, Oranienburgu i Buchenwaldzie (przebywał tam do 14 kwietnia 1945 r.).

Po uwolnieniu wstąpił do Wojska Polskiego. W okresie od 8 czerwca 1945 do 4 czerwca 1946 r. był przydzielony do Polskiej Misji Wojskowej w Paryżu, następnie służył w 2 Korpusie Polskim, z którym przybył do Wlk. Brytanii i został zdemobilizowany.

Od września 1947 r. mieszkał w Londynie. Był m.in. członkiem Zarządu i Rady Instytutu J. Piłsudskiego w tym mieście.

Zmarł 4 października 1958 r. w Londynie i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu St. Mary`s.

Odznaczony Krzyżem Niepodległości, pięciokrotnie Krzyżem Walecznych i trzykrotnie złotym Krzyżem Zasługi.

Żonaty z Wandą Barbarą Rotwand (zob.), miał z nią trzech synów m.in. Andrzeja Adama (31 VII 1922–2 IX 1944), plut. pchor. AK, ciężko rannego w powstaniu warszawskim i zamordowanego przez Niemców, Juliusza Ludwika (7 IX 1927–13 I 2010), żołnierza AK, fotografika.

Jego imię nosi pasaż na tyłach warszawskiego Arsenału.

Źródła

Encyklopedia Wojskowa t. II, Warszawa 1932; K. Grodziska, Polskie groby na cmentarzach Londynu, Kraków 1995; A. Holiczenko, Żołnierze tajnego frontu. Lista imienna KN3 POW-Wschód, 1914–1921, Olsztyn 2012; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; J.M. Majchrowski, Pierwsza Kompania Kadrowa. Portret oddziału, Kraków 2014; „Monitor Polski” nr 64/1931; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; A. Tuliński, Oficerowie Biura Historycznego i Wojskowego Biura Historycznego w latach 1922–1939 (część 2), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” nr 2/2020.