Bojownikom niepodległości

Franciszek Karol Herzog

(1894–1940)

Franciszek Karol HerzogUrodził się 10 września 1894 r. w Białej, Krakowskie. Syn Franciszka i Heleny z Jędrzejowskich. Brat Józefa (zob.), Stanisława (zob.) i Stefana (zob.). Ukończył szkołe powszechną w Osieku, podjął naukę w Cieszynie, którą jednak przerwał (maturę uzyskał eksternistycznie w 1923 r.). Pracował jako zecer i maszynista drukarski w Cieszynie i Preszburgu (Bratysławie). Członek PPS, „Sokoła” i Zw. Strzeleckiego. W czasie I wojny światowej od 6 sierpnia 1914 r. w oddziale J. Piłsudskiego i Legionach Polskich ps. , „Czwartak”, „Bronek”. Służył w 4 komp. III baonie 1 pp LP. Ranny w nogę pod Marcinkowicami (6 grudnia 1914 r.). Po wyleczeniu się z ran powrócił do komp. (potem: 2 komp. III baonu). Awansował do stopnia sierż. Odznaczył się szczególnie 8 sierpnia 1916 r. pod Rudką Miryńską nad Stochodem. Wobec braku wiadomości o nieprzyjacielu i rozkładzie jego sił otrzymał rozkaz ujęcia i przyprowadzenia żywego jeńca. Kpr. Herzog wraz z plutonem ludzi, wykorzystując teren, podszedł na 30 kroków do placówki nieprzyjaciela. Wtedy nieprzyjaciel zauważywszy podchodzących przyjął walkę na białą broń. Mimo kontrataku roty piechoty zabrał dwóch rannych Moskali i ustąpił w walce pod naporem nieprzyjaciela, cofając się na linię własnych placówek. Kontratak rosyjski złamał się w ogniu patrolu, placówek i artylerii. Po kryzysie przysięgowym wcielony do armii austro-węgierskiej, w składzie 20 pp walczył na froncie włoskim. Przeniesiony do batalionu „A” 46 pp, w połowie 1918 r. zdezerterował. Wstąpił do POW. Od sierpnia służył na Śląsku Cieszyńskim. Po rozbrojeniu Austriaków od 1 listopada w WP. Mianowany ppor. piech., służył w 5 i 1 pp leg. W listopadzie 1919 r. odkomenderowany na Śląsk Cieszyński, brał udział w pracach plebiscytowych. W czasie bitwy warszawskiej w sierpniu 1920 r. powrócił do 1 pp leg, w którym objął dowództwo komp. W 1920 r. awansował na por. piech. Ukończył wojskowe kursy maturalne w Wilnie. Zweryfikowany jako kpt. piech. z 1 czerwca 1919 r. Przeniesiony do 75 pp. Awansowany 1 stycznia 1928 r. na mjr. piech., sprawował funkcję komendanta obwodu PW tego pułku (1928). Od grudnia 1931 r. jako szef wyszkolenia służył w Komendzie Głównej Zw. Strzeleckiego, a od 1934 r. dowodził baonem 38 pp. Awansowany 18 marca 1938 r. na ppłk. piech., został przeniesiony do 39 pp, w którym był dowódcą I baonu. Członek Zw. Legionistów Polskich. Podczas kampanii 1939 r. dowodził III baonem 154 pp rez. Po 17 września dostał się do niewoli sowieckiej. Przebywał w obozie w Starobielsku. W kwietniu lub maju 1940 r. zamordowany w Charkowie. Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości z mieczami, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi, estońskim orderem Krzyża Białego Związku Ochrony 3 kl., fińskim orderem Białej Róży 3 kl., łotewskim orderem Trzech Gwiazd 4 kl., pośmiertnie (2007) awansował na płk. Żonaty z Ludwiką Pac-Pomarnacką, miał trzech synów m.in. Franciszka (28 IV 1931-3 II 2017), harcerza, zmarłego w USA. Jego pamięci poświęcono tablicę w katedrze polowej WP w Warszawie, jest wymieniony na tablicy poświęconej rodzinie Herzogów w kaplicy na Groniu Miłosierdzia w Zagórniku.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 218/1931
Źródła

K. Banaszek, W.K. Roman, Z. Sawicki, Kawalerowie orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich, Warszawa 2000; Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, Warszawa 2003; L. Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Lublin 1986; J. Herzog, Krzyż Niepodległości. Wspomnienia ze służby w Legionach, Nowy Jork 1994; „Monitor Polski” nr 218/1931; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; R. Rybka, K. Stepan, Rocznik oficerski 1939, Kraków 2006; VI Lista strat Legionów Polskich, Piotrków 1916.