Franciszek Ksawery Hanelt

Urodził się 2 czerwca 1894 r. w Wałdowie Królewskim. Syn Wawrzyńca, zegarmistrza, i Cecylii z Okońskich. Brat Jana (zob.). Uczył się w Collegium Marianum w Pelplinie, a następnie w gimnazjum w Chełmnie. Podczas nauki w gimnazjum od 1912 r. działał w Tow. T. Zana. Prześladowany za działalność patriotyczną, w 1914 r. przeniósł się do gimnazjum w Brodnicy, gdzie założył koło tajnego skautingu. W czasie I wojny światowej 9 sierpnia 1914 r. powołany do armii niemieckiej. Ciężko ranny w 1916 r., jako inwalida został zwolniony z szeregów armii. W latach 1917-1919 zakładał koła Tow. T. Zana w Brodnicy. Tam zdał eksternistycznie maturę. W styczniu 1918 r. jako inwalidzie wojennemu władze niemieckie pozwoliły mu na prowadzenie nauczania w zakresie niższych i średnich klas gimnazjalnych. Jako nauczyciel domowy pracował do 1920 r. Uczestnik powstania wielkopolskiego. Wstąpił wówczas do seminarium duchownego w Pelplinie. Studia teologiczne odbył w Poznaniu i Gnieźnie (1920-1922), po czym został wyświęcony na kapłana. Od stycznia 1923 r. wikariusz w parafii pw. Św. Trójcy w Bydgoszczy. Po kilku miesiącach objął stanowisko prefekta w tamtejszym Liceum Handlowym. W lutym 1925 r. został duszpasterzem głuchoniemych, zaś w listopadzie 1927 r. prefektem Żeńskiego Katolickiego Gimnazjum Humanistycznego. Nauczycielem religii w tej szkole był do wybuchu wojny. Założył w szkole Sodalicję Mariańską i był jej moderatorem. 1 lipca 1939 r. powołany przez magistrat na stanowisko etatowego katechety miejskich szkół średnich w Bydgoszczy. Zorganizował Katolickie Stow. Młodzieży Polskiej „Promyk”; urządzał kursy, zjazdy, akademie i zloty. Brał udział w pracach Tow. Czytelni Ludowych i Tow. św. Ignacego, skupiającego polskich reemigrantów z Westfalii. Podczas kampanii 1939 r. opuścił Bydgoszcz i 30 listopada zamieszkał w Solcu Kujawskim. Pracował tam jako ogrodnik, półjawnie prowadził działalność duszpasterską. Równocześnie uczestniczył w działalności konspiracyjnej w szeregach bydgoskiego inspektoratu AK. 26 stycznia 1945 r. został przewodniczącym Tymczasowego Komitetu m. Solca Kujawskiego. W okresie od lutego 1945 do kwietnia 1946 r. członek Miejskiej Rady Narodowej i jej pierwszy przewodniczący. Zorganizował tam Miejskie Gimnazjum Koedukacyjne i 18 września 1845 r, został jego dyrektorem. Funkcję tę sprawował do 16 kwietnia 1946 r. W październiku powrócił do Bydgoszczy. Został administratorem kościoła farnego. Odrestaurował ten kościół i kościół klarysek. Przyczynił się do rozszerzenia kultu Matki Boskiej Bydgoskiej. Był honorowym radcą duchownym oraz kanonikiem kruszwickiej Kapituły Kolegiackiej. Przed 1966 r. przeniesiony na emeryturę. Zmarł 18 grudnia 1971 r. w Sopocie w następstwie wypadku samochodowego i został pochowany na Cmentarzu Nowofarnym w Bydgoszczy. Odznaczony Medalem Niepodległości i srebrnym Krzyżem Zasługi. Jego pamięci poświęcono tablicę w katedrze pw. św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy.