Bojownikom niepodległości

Henryk Jędrzejowski

(1897–1937)

Urodził się 14 lutego 1897 r. w Londynie. Syn Bolesława Antoniego (zob.) i Marcjanny z Goźlińskich. Brat Marii (zob.), zięć Ksawerego Praussa (zob.), szwagier Stanisława Roupperta (zob.).

Od 1905 r. mieszkał w Krakowie. Uczył się w gimnazjum im. Staszica w Zakopanem, do 1914 r. ukończył pięć klas.

Należał do Związku Strzelecckiego.

W czasie I wojny światowej od 3 sierpnia 1914 r. w oddziale J. Piłsuaskiego i Legionach Polskich. Początkowo w piechocie, a od 13 stycznia 1915 r. w III plut. 1 szw. 1 puł LP. Awansował do stopnia st. uł. Od 6 lutego do 4 kwietnia 1917 r. był elewem szkoły podoficerskiej pułku.

Po kryzysie przysięgowym w Legionach w lipcu 1917 r. internowany przez Niemców w Szczypiornie. Zwolniony w 1918 r.

Podjął naukę w szóstej klasie gimnazjum W. Giżyckiego w Warszawie. Studiował na Wydziale Elektrotechnicznym Państwowej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda w Warszawie. Przez dwa i pół roku był asystentem w pracowni fizycznej i chemicznej prof. Stanisława Landau-Ziemeckiego.

W tym czasie rozpoczął działalność polityczną. Zbliżył się do PPS-Opozycji i z nią w maju 1920 r. przeszedł do Komunistycznej Partii Robotniczej Polski.

Po ukończeniu studiów (1923 r.) podjął pracę w Pracowni Radiologicznej im. Mirosława Kernbauma Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Prowadził badania naukowe z zakresu parowania węgla w wysokich temperatorach. W latach 1922–1923 był prelegentem w Uniwersytecie Ludowym przy ul. Oboźnej w Warszawie.

Jako wybitny specjalista w dziedzinie promieniotwórczości został wysłany dla dalszej specjalizacji do Paryża i we wrześniu 1923 r. przyjęto go do Instytutu Radowego. Dzięki poparciu Marii Skłodowskiej-Curie uzyskał stypendium brazylijskie na dwa lata, a następnie na dalsze dwa – polskie stypendium państwowe. W 1927 r. uzyskał doktorat na podstawie pracy Recherches sur la chargé des rayons alpha`émis par un gramme de radium par seconde. Jednocześnie immatrykulował się na Wydziale Nauk Ścisłych. W tym też roku powrócił do Polski i w 1928 r. nostryfikował na Uniwersytecie Warszawskim dyplom doktorski.

Przez rok pracował jako st. asystent w Obserwatorium Magnetycznym w Świdrze, a w latach 1928–1930 był sypendystą Funduszu Kultury Narodowej. Od 1928 r. pracował zawodowo jako nauczyciel fizyki, a potem chemii i matematyki w I Miejskiej Szkole Rzemiosł im. M. Konarskiego w Warszawie.

Należał do Związku Zawodowego Nauczycielstwa Polskiego Szkół Średnich, Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Związku Narciarskiego.

Brał aktywny udział w Zjazdach Fizyków Polskich, należał do Polskiego Towarzystwa Fizycznego. Opublikował 19 prac naukowych dotyczących badań nad promieniotwórczością.

Jednocześnie nie zaprzestał działalności politycznej. W latach 1931–1932 był agitatorem Komunistycznej Partii Polski wśród inteligencji. Uczestniczył w organizowaniu akcji strajkowych. Aresztowany 15 sierpnia 1932 r. pod zarzutem pełnienia funkcji sekretarza Centralnego Wydziału Zawodowego KPP, został osadzony w więzieniu przy ul. Daniłowiczowskiej. Na skutek starań matki po trzech miesiącach zwolniono go za kaucją. Za zgodą partii w lutym 1933 r. wyjechał do ZSSR.

Tam jako „Henryk Kaniowski” zamieszkał w Moskwie i podjął pracę w doświadczalnej radiostacji. Podczas czystek stalinowskich aresztowany.

Zamordowany w 1937 r.

Odznaczony Krzyżem Niepodległości.

Żonaty z Jadwigą Prauss, miał córkę Annę, lekarkę.

Jest patronem ulicy w Warszawie.

Źródła

A. Jarosz, w: Polski Słownik Biograficzny t. XI/1964–1965; S. Kalabiński, w: Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego t. 2, Warszawa 1987; „Monitor Polski” nr 131/1933; Z. i W.H. Paryscy, Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Poronin 1995.