Bojownikom niepodległości

Jadwiga Barthel de Weydenthal

(1884–1961)

Jadwiga Barthel de WeydenthalUrodziła się 22 sierpnia 1884 r. w Padniewie koło Mogilna. Córka Zdzisława, ziemianina (zob.), i Anieli z Różańskich. Siostra Marii Zdzisławy (zob.), Jerzego (zob.) i Przemysława Mariana Antoniego (zob.). Szwagierka Kazimiery (zob.).

Początkowo uczyła się w domu, a następnie ukończyła szkołę średnią w Paryżu. Podjęła studia artystyczne na tamtejszym uniwersytecie, które ze względu na stan zdrowia musiała przerwać.

Po powrocie do kraju kontynuowała studia na Wydz. Rzeźby Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie (1905-1907). Następnie wyjechała do Krakowa i tam podjęła dalszą naukę w Akademii Sztuk Pięknych.

W okresie studiów należała do „Zarzewia” i PDS we Lwowie. W 1911 r. została kierowniczką komisji oddziałów pomocniczych przy Komendzie Naczelnej tajnej Armii Polskiej.

Po wybuchu wojny podjęła służbę w POW. Była kurierką (ps. „Brzeska”) i zastępczynią komendantki oddziału żeńskiego. W grudniu 1914 r. została kierowniczką sekcji wywiadowczej i była członkiem Komendy POW w Warszawie. Zarządzała składem broni i amunicji, brała udział w działalności Oddziału Lotnego. Równocześnie uczestniczyła w pracach warszawskiego koła Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego.

Organizuje całość służby wywiadowczej żeńskiej w Warszawie i na prowincji i prowadzi ją bez przerwy aż do ustąpienia wojsk rosyjskich. W pracy tej wykazuje wielką energię i niezwykły hart ducha. Dostarczając niezwykle wartościowego materiału wywiadowczego, przeprowadza również szkolenie wywiadowczyń. Znajduje się stale na najniebezpieczniejszym posterunku. W maju 1915 r. przywozi z prowincji do Warszawy skrzynkę z dynamitem. Tylko dzięki jej zimnej krwi uczestnicy wyprawy unikają aresztowania i śmierci. W całej pracy swej pełna poświęcenia i męskiej odwagi.

Po rozwiązaniu oddziału żeńskiego POW w sierpniu 1915 r. współorganizowała dla legionistów tzw. Pocztę Listów Prywatnych, która w następnym roku została włączona do komendy poczt POW. 1 lutego 1916 r. została komendantką reaktywowanego oddziału żeńskiego POW w Warszawie, a w listopadzie objęła stanowisko komendantki wszystkich oddziałów żeńskich na terenie Królestwa Polskiego. W styczniu 1918 r. jako referentka oddziałów żeńskich weszła w skład Komendy Naczelnej POW. Funkcje te sprawowała do grudnia.

Jednocześnie w latach 1916-1920 kontynuowała studia rzeźbiarskie w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie.

W sierpniu 1920 r., kiedy oddziały bolszewickie podchodziły do Włocławka, otrzymała polecenie wyjazdu na Kujawy i pozostawania pod ewentualną okupacją.

W 1921 r. powróciła do Krakowa. Tam kontynuowała działalność artystyczną w Akademii Sztuk Pięknych, tworząc liczne rzeźby dla kościołów. Ze względu na zły stan zdrowia przez rok przebywała na leczeniu w Jugosławii. Od 1929 r. mieszkała w Warszawie.

Brała aktywny udział w pracach kombatanckich. Należała do Zw. Drużyniaczek i Stow. Peowiaczek, zajmowała stanowisko sekretarki generalnej Unii Polskich Zw. Obrońców Ojczyzny.

W okresie II wojny światowej mieszkała w Warszawie.

Po jej zakończeniu i rozparcelowaniu rodzinnego majątku w Bądkowie przez pewien czas pracowała zawodowo jako projektantka w fabryce porcelany we Włocławku, skąd wkrótce została zwolniona ze względu na ziemiańskie pochodzenie.

Schorowana, w 1947 r. znalazła schronienie w klasztorze SS. Urszulanek w Rybniku. Pracowała jako bibliotekarka w szkole klasztornej.

Zmarła 25 kwietnia 1961 r. w Rybniku.

Odznaczona orderem Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości z mieczami i trzykrotnie Krzyżem Walecznych.

Opublikowała: Pierwsza podróż po dynamit, w: Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910-1915, Warszawa 1928, Sekcja wywiadowcza P.O.W., tamże, wspólnie z H. Stattlerówną: Oddział Żeński P.O.W., w: Służba Ojczyźnie. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1915-1918, Warszawa 1929.

Rodziny nie założyła.

Źródła

W.K. Cygan, Żołnierze Niepodległości 1863-1938. Słownik biograficzny t. 4, Mińsk Mazowiecki-Warszawa-Kraków 2012; „Monitor Polski” nr 64/1931; Słownik biograficzny kobiet odznaczonych orderem wojennym Virtuti Militari t. I, Toruń 2004; Służba Ojczyźnie. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1915-1918, Warszawa 1929; Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910-1915, Warszawa 1928.