Jadwiga Falkowska

Urodziła się 12 listopada 1889 r. w Twerze. Córka Stanisława, urzędnika, i Leontyny z Kraszewskich.

Uczyła się w Maryjnym Gimnazjum Żeńskim w rodzinnym mieście i ukończyła je w 1908 r. Studiowała fizykę teoretyczną i eksperymentalną oraz astronomię na Uniwersytecie Lwowskim. Od 1913 r. kontynuowała naukę na Wydz. Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Członek „Zarzewia”, od 1911 r. należała do tajnej Armii Polskiej. Uzyskała stopień podoficerski, po czym wykładała terenoznawstwo na kursach tej organizacji.

Należała do skautingu; od 1911 r. członkini pierwszego żeńskiego patrolu skautowego. W 1912 r. została drużynową III Lwowskiej Drużyny Skautowej im. płk E. Plater, a jednocześnie sprawowała funkcję sekretarza Zarządu Głównego Żeńskich Drużyn Skautowych. Faktycznie od września 1912 r. kierowała pracą żeńskich drużyn skautowych w zaborze austriackim oraz była ich współorganizatorką na terenie Rosji. W 1914 r. prowadziła kurs instruktorski w Warszawie. Latem odbyła kurację związaną z chorobą płuc, po czym wyjechała do Tweru.

W czasie I wojny światowej pracowała jako nauczycielka w Twerze. Tam założyła wówczas drużynę skautek i drużynę skautów. Od 1915 r. studiowała na uniwersytecie w Moskwie. Współorganizatorka polskiej bursy „Strzecha Akademicka”. W latach 1915–1918 prowadziła tam I Drużynę Żeńską. Jesienią 1918 r. przyjechała do Warszawy.

Ukończyła studia na Uniwersytecie Warszawskim, uzyskując magisterium.

Uczyła w szkołach wieczorowych, była asystentką na Politechnice Warszawskiej.

Brała udział w pracach nad scalaniem organizacji harcerskich. W 1918 r. członkini Naczelnego Inspektoratu Harcerstwa Polskiego oraz komendantką Okręgu IB, obejmującego harcerstwo na terenie Warszawy (1918–1919). W 1918 r. wybrana do Naczelnej Rady Harcerskiej. W Głównej Kwaterze Żeńskiej kierowała Wydz. Propagandowym (1918–1920) i Wydz. Metodyki (1920–1921). Latem 1919 r. w czasie III Zjazdu Naczelnej Rady Harcerskiej doszło do jej przekształcenia w Naczelnictwo ZHP – weszła w jego skład. 21 lutego 1920 r. mianowana przodownikiem, a 15 grudnia podharcmistrzynią.

Latem 1920 r. wstąpiła do II Harcerskiej Czołówki Sanitarnej „Czujka”. W jej składzie uczestniczyła w działaniach skierowanych przeciwko bolszewikom w rejonie Łomży i Grodna.

Jesienią 1920 r. wyjechała do Wilna i tam przez kilka lat pracowała jako asystentka Katedry Fizyki Uniwersytetu Stefana Batorego.

Równolegle pracowała w harcerstwie. Wchodziła w skład Zarządu Oddziału Wileńskiego ZHP oraz Komendy Wileńskiej Chorągwi Żeńskiej (1922–1923, 1924–1925). Kierowała w niej wydz. programowym i prowadziła drużynę starszych dziewcząt. 2 lipca 1922 r. mianowana harcmistrzynią. Uczestniczyła w Zlocie Skautek w Foxlease oraz w II Międzynarodowej Konferencji Skautek w Cambridge (1924).

W 1925 r. powróciła do Warszawy i pracowała jako asystentka na Politechnice Warszawskiej. W 1926 r. zdała egzamin nauczycielski przed Państwową Komisją Egzaminacyjną. Pracowała w szkole w Wyszkowie. W roku szkolnym 1927–1928 była zatrudniona w Seminarium Nauczycielskim w Bodzentynie, a od jesieni 1928 r. jako nauczycielka fizyki w Liceum Krzemienieckim, a potem w Seminarium Nauczycielskim i Pedagogium. Była też dyrektorką internatów Liceum Krzemienieckiego. Działała społecznie w sekcji kulturalno-oświatowej Zjednoczenia Organizacji Pow. Krzemienieckiego.

Kontynuowała pracę w ZHP. W latach 1926–1927 Naczelniczka Głównej Kwatery Żeńskiej, członkini Naczelnej Rady Harcerskiej (1926–1934, 1936–1939). W 1927 r. prowadziła Konferencję Programową Instruktorek w Różance, w 1928 r. II Narodowy Zlot Harcerek w Wyszkowie-Rybienku i w 1930 r. Zlot Starszyzny w Kiełpinach. Członkini Komendy Chorągwi Wołyńskiej (1928–1935) oraz hufcowa hufcu w Krzemieńcu (1929–1933). W latach 1934–1939 kierowała pracami Wydz. Programowego Głównej Kwatery Harcerek. Brała udział w corocznych konferencjach instruktorek z różnych krajów w Adelboden w Szwajcarii (1935, 1936) oraz w IX Światowej Konferencji Instruktorek w Szwecji (1936). W lipcu 1938 r. prowadziła Konferencję Programową Instruktorek w Skolem.

W 1938 r. powróciła do Warszawy, gdzie jako wolny słuchacz odbywała na Uniwersytecie Józefa Piłsudskiego studia w zakresie psychologii wychowawczej.

Podczas kampanii 1939 r. prowadziła improwizowany szpital wojskowy przy ul. Kopernika w Warszawie. Weszła w skład komendy Pogotowia Harcerek. Po kapitulacji załogi stolicy (28 września) weszła w skład konspiracyjnej Służby Zwycięstwa Polski. W latach 1939–1942 komendantka Warszawskiej Chorągwi Harcerek. Służyła w Oddz. I Komendy Głównej AK. Jednocześnie uczestniczyła w tajnym nauczaniu – uczyła na tajnych kompletach w Gimnazjum i Liceum im. Anny Wazówny. Równocześnie kontynuowała studia pedagogiczne na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. Późną jesienią 1942 r. została jedną z zastępczyń komendantki Wojskowej Służby Kobiet. W połowie 1944 r. przeszła do służby w Podwydz. Pomocy Żołnierzowi Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. Używała ps. „Jaga”, „Ludwika”, „Zdzisława”, „pani Celina”. Wybuch powstania warszawskiego zastał ją w budynku przy al. Niepodległości 221, który został otoczony przez oddziały przeciwnika.

Zamordowana 7 sierpnia 1944 r. w zbiorowej egzekucji mieszkańców tego budynku. Pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w Alei Zasłużonych.