Jakub Rółkowski

Urodził się 30 lipca 1864 r. w Jeziorkach pow. Augustów. Syn Marcina i Józefy z Dębskich.

Ukończył gimnazjum w Suwałkach, następnie w roku 1883 rozpoczął studia na wydziale filozofi i teologi w Wyższym Seminarium Duchownym w Sejnach; 10 czerwca 1888 r. przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Piotra Pawła Wierzbowskiego (1818–1893). Służbę duszpasterską podjął jak wikariusz parafii pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Nowogrodzie (1888–1891), następnie w parafii pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Kuczynie (1891–1901). W roku 1901 został proboszczem parafii pw. św. Jakuba Apostoła w Sztabinie. Jego staraniem, wysiłkiem wszystkich parafian, a przede wszystkim dzięki Fundacji utworzonej przez hrabiego Karola Brzostowskiego (1796–1854) wzniesiono w latach 1905–1910 murowany kościół neogotycki. Budowę nowej świątyni umożliwił tzw. ukaz tolerancyjny wydany przez władze carskie w roku 1905, który liberalizował politykę Imperum wobec ludności polskiej na ziemiach zabranych podczas rozbiorów. Za działalność religijną i patriotyczną był karany grzywnami przez władze rosyjskie: karą „25 rubli za urządzenie [9 czerwca 1901] kościelnej procesji bez uzyskania na to potrzebnego rządowego pozwolenia”, oraz karą „25 rubli za to, że [14 października 1910] urządził triumfalną bramę i umieścił w niej sztandary narodowe”.

Po wybuchu I wojny światowej (28 lipca 1914) współpracował Polską Organizacją Wojskową w Sztabinie. Najprawdopodobniej za tą współprace został aresztowany latem 1915 r. przez Niemców wraz z dwoma innymi księżmi i wywieziony do obozu w Gütersloh w Westfalii. O pobycie księży w więzieniu i obozie na kartach wspomnień ks. Rółkowskiego można przeczytać:

[…] rozłączyli nas, wprowadzając każdego do innej celi. Zamknięci w celach raz tylko na parę minut rano wypuszczani bywaliśmy na świeże powietrze i drugi raz na 13-to minutowy spacer na dziedzińcu więziennym. […] nas księży, których wszystkich było tam 11-tu, przewieziono do obozu dla jeńców wojennych […] Tutaj odetchnęliśmy czystym powietrzem i znaleźliśmy się wśród ludzi. […] Przykrą rzeczą było stawanie do apelu, dwa razy dziennie. […] pomiędzy tymi drutami chodził dzień i noc żołnierz z karabinem […] Niemcy chodzili na spacer i przyglądali się nam więźniom pozbawionym wolności i zamkniętym jak ptaki w klatce.

Duchowni zostali zwolnieni z obozu na początku 1916 r., dzięki wstawiennictwu posła parlamentu niemieckiego – Wojciecha Trąmpczyńskiego (1860–1953).

Proboszcz Rółkowski po powrocie do Sztabina zastał zrujnowany kościół i plebanię; dodatkowo w roku 1918 Niemcy zabrali i zniszczyli kościelne dzwony.

Podczas wojny z Rosją bolszewicką lat 1919–1920, dzięki wcześniejszemu ostrzeżeniu udało się księdzu Rółkowskiemu uniknąć aresztowania przez CzeKa – bolszewicką tajną policję zwaną czerezwyczajką. Wysłani po niego z Augustowa do Sztabina funkcjonariusze wrócili z pustymi rękami. 28 i 29 sierpnia 1920 r. do Sztabina wkroczyły ułani wielkopolscy oraz pododdziały 41. Suwalskiego Pułku Piechoty. Przybycie polskich żołnierzy do Sztabina tak opisał we wspomnieniach:

Rzeczywiście, ujrzałem i ja, jak z lasu za Domuratami od strony Suchowoli wysuwało się wojsko, ułani nasi, szwadron za szwadronem zbliżali się do nas powoli, żeby jak najdłużej widokiem ich moglibyśmy się nacieszyć. Był to drugi i siódmy pułk poznański. Płakałem z radości patrząc na przybywające nasze wojsko. […] Nazajutrz koło godziny 11-tej przed południem przyszła 10 Kompania Pułku Suwalskiego od strony Suchowoli, składająca się prawie z samych Sztabiniaków. Znów, co za radość, jakie serdeczne przywitanie.

Po wojnie zajął się odbudową kościoła ze zniszczeń. Dzięki zapomodze Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, pożyczce z Banku Rolnego, datkom wiernych oraz kolejnym pieniądzom z Fundacji Sztabińskiej odbudowano kościół. W roku 1929 odprawiona została w nim pierwsza msza święta.

W roku 1938 obchodził w Sztabinie 50. lecie kapłaństwa. Wyrazy uznania złożył księdzu proboszczowi biskup łomżyński Stanisław Kostka Łukomski (1874–1948).

Po kampanii wrześniowej 1939 r. i rozbiorze Polski w wyniku współdziałania dyplomatycznego i militarnego Związku Sowieckiego i III Rzeszy, Sztabin znalazł się na terenie okupacji sowieckiej. Ksiądz był inwigilowany przez NKWD i przewidziany do aresztowania. W przejętych sowieckich dokumentach znajdowały się zapiski dotyczące proboszcza ze Sztabina, które brzmiały: „Uzupełnić dokumenty i pod sąd.”

Zginął 22 czerwca 1941 r. w dzień agresji Niemiec na Związek Sowiecki. Podczas niemieckiego bombardowania Sztabina. Pochowany na tamtejszym cmentarzu przykościelnym.

Odznaczony Medalem Niepodległości.

Opublikował: Trzydzieści lat mego pasterzowania w parafii sztabińskiej (Warszawa 1933, wyd. II Łomża 1991).