Bojownikom niepodległości

Jan Brandys

(1886–1970)

Urodził się 13 listopada 1886 r. w Pawłowicach-Dębinie pow. Pszczyna. Syn Pawła, rolnika, i Zuzanny z Karetów.
Ukończył szkołę ludową w rodzinnej miejscowości. Uczył się w gimnazjum w Pszczynie i w 1908 r. uzyskał maturę. Podjął wówczas studia filozoficzno-teologiczne na Uniwersytecie Wrocławskim. 22 czerwca 1912 r. został wyświęcony na kapłana.
Pracował jako wikariusz w parafii w Bukowicach koło Milicza, a następnie był administratorem parafii Raszowa (pow. Koziegłowy). W latach 1915-1917 sprawował funkcję administratora parafii Łabędy koło Gliwic, a później do 1919 r. wikariusza w Strzelcach Opolskich.
Był dziekanem POW Górnego Śląska. W czerwcu 1919 r. wyjechał do Ostrowia Wielkopolskiego, skąd przydzielono go na stanowisko kapelana 1 pstrz bytomskich (później: 75 pp).
Uczestnik I i III powstania śląskiego. W czasie tego ostatniego (3 maja-25 czerwca 1921) zorganizował samodzielną Grupę Dziergowicką ks. Brandysa, złożoną głównie z ochotników zza Odry. Po zakończeniu powstania przeniesiony do rezerwy. Zweryfikowany jako kpl. (kpt.) rez. z 1 czerwca 1919 r.
Po powstaniu był początkowo komisarzem likwidacyjnym dla wielu powiatów z siedziba w Rybniku.
Od grudnia 1923 r. sprawował funkcję proboszcza (początkowo administratora) parafii w Brzezinach Śląskich. Od 8 października 1933 r. do wojny proboszcz parafii pw. św. Barbary w Chorzowie.
Należał do współorganizatorów Zw. Powstańców Śląskich, był członkiem jego władz.
Członek Rady Naczelnej i Zarządu Głównego Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji, a później Zarządu Głównego Stronnictwa Pracy.
Podczas kampanii 1939 r., zmobilizowany do WP, 3 września opuścił Chorzów, by przedostać się do jednostki w Lublinie. Stanowiska jednak nie objął i przez Lwów, Czortków i Kuty, po agresji sowieckiej 17 września przeszedł do Rumunii. 14 listopada dotarł do Paryża. Tam został mianowany przez prezydenta Władysława Raczkiewicza członkiem Rady Narodowej (sekretarz generalny).
Powołany do czynnej służby wojskowej, sprawował funkcję szefa duszpasterstwa Obozu WP w Coëtquidan. Awansowany na proboszcza (ppłk. ze starszeństwem z 19 marca 1939 r.). W maju 1940 r. został szefem duszpasterstwa Samodzielnej Bryg. Strzelców Karpackich na Bliskim Wschodzie. W okresie od sierpnia 1941 do października 1942 r. szef duszpasterstwa Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie, a potem do maja 1944 r. szef duszpasterstwa Armii Polskiej na Wschodzie. Z dniem 10 czerwca 1943 r. awansował na dziekana (płk.). W maju 1944 r. został szefem duszpasterstwa 3 Korpusu Polskiego, a potem Jednostek Wojska na Środkowym Wschodzie. Funkcję tę sprawował aż do przybycia do Wlk. Brytanii. Wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. We wrześniu 1947 r. zdemobilizowany.
Prowadził dalej działalność duszpasterską. Był proboszczem polskiej parafii na Devonia Road w Londynie. Z dniem 11 listopada 1964 r. awansowany przez prezydenta Augusta Zaleskiego na dziekana generalnego (gen. bryg.).
Od 14 października 1949 r. sprawował też funkcję prezesa Głównej Komisji Skarbu Narodowego RP. W latach 1955-1958 członek Kapituły Orderu Odrodzenia Polski.
Zmarł 27 lutego 1970 r. w Londynie i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu St. Patrick`s.
Odznaczony orderem Polonia Resituta 1 i 3 kl., Krzyżem Niepodległości, trzykrotnie Krzyżem Walecznych i dwukrotnie złotym Krzyżem Zasługi.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 64/1937
Źródła

„Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej” nr 2/1955; K. Grodziska, Polskie groby na cmentarzach Londynu, Kraków 1995; Kapelani wrześniowi, Warszawa 2001; Kierownictwo obozu niepodległościowego na obczyźnie 1945-1990, Londyn 1996; T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991; „Monitor Polski” nr 64/1937; Rocznik oficerski 1923, 1924; Rocznik oficerski rezerw 1934; F. Szymiczek, w: Encyklopedia powstań śląskich, Opole 1982.