Jan Gebethner

Urodził się 29 grudnia 1894 r. w Warszawie. Syn Jana Roberta, księgarza i wydawcy, oraz Marii z Hersów.

Ukończył gimnazjum im. Emiliana Konopczyńskiego w Warszawie (1912 r.). Należał wówczas do „Zarzewia”. Następnie wyjechał do Krakowa i tam podjął studia filologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jednocześnie (w latach 1913-1914) studiował w tamtejszej Akademii Handlowej. Członek „Znicza” i „Sokoła”.

W 1915 r. przyjechał do Warszawy, gdzie kontynuował studia na Uniwersytecie Warszawskim (do 1916 r.). Członek zarządu Bratniej Pomocy.

Współtwórca pierwszej szkoły podoficerskiej „Sokoła” oraz Straży Obywatelskiej. W 1916 r. powrócił do Krakowa i tam w 1918 r. ukończył studia, uzyskując doktorat. Współzałożyciel AZS w Krakowie.

Od 1918 r. pracował zawodowo jako prokurent rodzinnej firmy „Gebethner i Wolff”.

W 1920 r. jako ochotnik w składzie GO Jazdy gen. Jana Sawickiego brał udział w walkach z bolszewikami. Po ich zakończeniu przeniesiony do rezerwy.

Powrócił wówczas do pracy w firmie, w której w 1929 r. został dyrektorem naczelnym.

Założyciel i członek zarządu Polskiego Tow. Księgarni Kolejowych „Ruch” SA. Od 1925 r. sędzia handlowy, od 1927 r. członek zarządu Zgromadzenia Kupców m. Warszawy, a od 1934 r. radca Izby Przemysłowo-Handlowej w Warszawie.

W 1918 r. był współzałożycielem Zw. Księgarzy Polskich, a w 1922 r. Polskiego Tow. Wydawców Książek (w latach 1937-1939 jego prezes, 1945-1950 wiceprezes).

W 1921 r. współzałożyciel pisma „Przegląd Sportowy”, które w latach 1925-1926 było wydawane w jego firmie. W latach 1933-1936 redaktor naczelny „Tygodnika Ilustrowanego”.

Działacz sportowy, w latach 1923-1924 sprawował funkcję wiceprezesa Polskiego Zw. Lekkiej Atletyki.

W 1938 r. wybrany na posła do Sejmu RP w okręgu wyborczym nr 4 (Warszawa), był członkiem klubu OZN.

Podczas kampanii 1939 r. został zastępcą komendanta Straży Obywatelskiej w obronie Warszawy. W październiku aresztowany przez Niemców, do lutego 1940 r. był więziony na Pawiaku.

Zwolniony, pracował w swojej firmie, przejętej w 1941 r. pod komisaryczny zarząd niemiecki. Drukował nielegalne polskie podręczniki dla szkół i prowadził tajne Kursy Księgarskie). W czasie powstania warszawskiego cały majątek firmy uległ zniszczeniu.

Po zakończeniu wojny odbudował firmę i prowadził działalność wydawniczą. W 1950 r. cofnięto mu koncesję. W latach 1955-1968 pracował w Biurze Międzynarodowych Targów Książki w „Ars Polona”. Po przeniesieniu na emeryturę był rzeczoznawcą w zakresie eksportu książek w firmie „Polcargo”.

W latach 1945-1950 przewodniczący Zgromadzenia Kupców m. Warszawy, następnie Zrzeszenia Prywatnego Handlu i Usług. Członek zarządu Stow. Autorów ZAiKS.

Zmarł 25 czerwca 1981 r. w Warszawie i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim.

Odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych i Medalem Niepodległości, w PRL otrzymał order Odrodzenia Polski 3 kl. oraz złoty Krzyż Zasługi.

Opublikował: Młodość wydawcy (dwa wydania).

Żonaty (od 1920 r.) z Heleną Marią Patschke, miał z nią synów Jana (?-1942), Zygmunta (ur. 1 V 1923), uczestnika powstania warszawskiego, wydawcę, i Stanisława (ur. 1935), dr. praw.