Jan Tomasz Gorzechowski–Jur

Urodził się 21 grudnia 1874 r. w Siedlcach. Syn Henryka, powstańca 1863 r., i Zofii z Tonkielów, z unickiej rodziny powstańczej.

Uczył się w gimnazjum w Siedlcach, a następnie w Wyższej Szkole Handlowej Leopolda Kronenberga w Warszawie (matura w 1897 r.). Jako uczeń uczestniczył w pracach młodzieżowych organizacji konspiracyjnych. Po uzyskaniu matury pracował jako urzędnik wydziału handlowego Kolei Nadwiślańskiej.

Od 1904 r. członek PPS. Wiosną 1905 r. został instruktorem Organizacji Spiskowo-Bojowej PPS w dzielnicy „Dół” (Powiśle). Jako członek Wojskowo-Rewolucyjnej Organizacji prowadził agitację wśród żołnierzy, w związku z czym był krótko więziony. Równolegle działał w Zw. Pracowników Kolejowych Królestwa Polskiego, będąc członkiem zarządu związku Kolei Nadwiślańskiej. Podczas strajku powszechnego kolejowego (październik-listopad 1905) należał do Centralnego Komitetu Strajkowego. Po II radzie partyjnej PPS (15 października 1905) został powołany do kierowania podległą CKR Organizacją Techniczno-Bojową. Był jednym z głównych wykonawców uprowadzenia z więzienia przy ul. Pawiej 10 więźniów politycznych skazanych na śmierć (24 czerwca 1906). Kierował akcją bojową na pociąg pocztowy pod Celestynowem (26 lipca 1906), uczestniczył w akcji w pasażu Simonsa w Warszawie. Aresztowany w listopadzie 1907 r., nie zidentyfikowany, został skazany na zesłanie do Jakucji, zaś w maju 1908 r. wydalony z granic Rosji. Zamieszkał wówczas we Lwowie.

Uczestniczył w zebraniu założycielskim ZWC, na którym wszedł w skład komisji regulaminowej (czerwiec 1908). Od listopada tego roku wykładał naukę o broni w niższej szkole wojskowej ZWC. Jako instruktor ZWC kilkakrotnie wyjeżdżał na teren zaboru rosyjskiego. W czasie jednego z wyjazdów zorganizował nieudaną próbę odbicia Czesława Świrskiego z więzienia w Wilejce. Po rozwinięciu ZWC w ZS ukończył kurs oficerski tej organizacji.

W 1912 r. współpracował z miesięcznikiem „Placówka”, organem PPS-Opozycji.

Od samego początku wojny służył w oddziale J. Piłsudskiego. Organizował żandarmerię polową w Zagłębiu Dąbrowskim, Częstochowie, Piotrkowie i Łodzi, współpracując tam politycznie z Polską Organizacją Narodową. Od listopada 1914 do czerwca 1916 r. był szefem żandarmerii 1 pp LP i I Brygady. 1 grudnia 1914 r. mianowany ppor. żand., 1 czerwca 1915 r. awansował na por. żand. 2 sierpnia 1915 r. został skazany na 14. dniowy areszt za prowadzenie działalności agitacyjno-wojskowej i werbunkowej na terenach okupowanych przez Austriaków, po czym wydalony z Legionów.

Po dłuższym jeszcze pobycie w I Brygadzie w końcu kwietnia 1916 r. przeszedł do POW w Warszawie jako członek jej Komendy Naczelnej i m.in. komendant organizacji peowiackiej w milicji m. Warszawy.

Uczestniczył w rozbrojeniu Niemców, po czym 11 listopada 1918 r. został komendantem milicji w stopniu rtm. żand. (od 2 grudnia). Od grudnia 1918 do sierpnia 1919 r. zajmował stanowisko szefa wydz. bezpieczeństwa publicznego i prasy MSW, należąc do organizatorów Policji Państwowej. Ranny podczas zamachu płk. Mariana Januszajtisa (4/5 stycznia 1919 r.). Od sierpnia 1919 r. jako mjr żand. był oficerem do zleceń Dowództwa Żandarmerii Polowej, a w okresie od 26 września 1920 do 1 kwietnia 1921 r. jej dowódcą.

Następnie, zweryfikowany jako ppłk żand. z 1 czerwca 1919 i awansowany na płk. żand. ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924, od 7 lipca 1922 do 22 grudnia 1927 r. dowodził 3 dyonem żandarmerii. Później był komendantem m. Brześć n. Bugiem oraz (od lutego 1927 r.) przydzielony do komendy m.st. Warszawy. Od 12 grudnia 1928 do 28 lutego 1939 r. komendant główny Straży Granicznej, z dniem 31 grudnia 1931 r. przeniesiony w stan spoczynku. 19 marca 1938 r. awansowany na gen. bryg. w st. sp.

Od 1928 r. należał do PPS d. Frakcja Rewolucyjna, był sekretarzem generalnym CKR. W listopadzie 1930 r. został sekretarzem centralnego wydz. organizacyjnego przy CKR, a w grudniu – członkiem centralnego wydz. młodzieży. W 1934 r. stanął na czele nowoutworzonej prorządowej Organizacji Młodzieży Pracującej.

Po kampanii 1939 r.internowany w obozie w Ploesti w Rumunii. Następnie przez Turcję przedostał się na Bliski Wschód. W okresie od grudnia 1940 do kwietnia 1943 r. służył w Ośrodku Zapasowym Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, po czym do 1947 r. pozostawał w tzw. 2 grupie w Palestynie. Za zgodą władz polskich i na zlecenie brytyjskich organizował i kierował szkoleniem służb porządkowych w Palestynie.

Brał aktywny udział w pracach działających tam piłsudczyków.

Po wojnie osiedlił się w w Brookwood, Surrey w Wlk. Brytanii.

Zmarł 21 czerwca 1948 r. w Londynie. Pochowany na cmentarzu w Woking koło Londynu.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., Polonia Restituta 3 i 4 kl., Krzyżem Niepodległości z mieczami, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, rumuńskim orderem Gwiazdy Rumunii 3 kl.

Żonaty z Zofią z Bukowskich, z którą miał synów Janusza  (zob.), Stanisława (14 XI 1904-27 IX 1939), który jako ppor. rez. poległ w kampanii wrześniowej oraz córkę Irenę (1901-1985), a po rozwodzie od 25 VI 1922 do 1929 r. z Zofią Nałkowską.

Jest patronem Oddziału Specjalnego Żandarmerii Wojskowej w Mińsku Mazowieckim i Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej w Przemyślu, jego imię nosi skwer w Warszawie.