Bojownikom niepodległości

Jerzy Cezary Antoszewicz

(1899–1955)

Jerzy Cezary AntoszewiczUrodził się 25 lutego 1899 r. w Warszawie. Syn Stanisława, urzędnika kolejowego, i Wandy z Markertów. Brat Wacława (zob.).

Ukończył sześcioklasową Szkołę Techniczną Kolejową w Warszawie (1913), po czym naukę kontynuował w tamtejszej Szkole Mechaniczno–Technicznej H. Wawelberga i S. Rotwanda.

W czasie I wojny światowej, w czerwcu 1915 r. wstąpił do Legionów Polskich. Służył w 10 komp. 2 Pułku Piechoty LP w stopniu szer. Ranny w sierpniu 1916 r., leczył się w szpitalu, a potem przebywał w Domu Uzdrowieńców LP w Kamieńsku. Po rekonwalescencji w kompanii uzupełniającej nr 2. Od grudnia kierował posterunkiem werbunkowym w Końskich. W czerwcu 1917 r. przeniesiony na kurs wyszkolenia w Zambrowie, gdzie dowodził plutonem. Po kryzysie przysięgowym (lipiec 1917), służył w Polskim Korpusie Posiłkowym w 2 Pułku Piechoty. Dowodził sekcją. Uczestniczył w przejściu II Brygady przez front pod Rarańczą (15/16 lutego 1918). Następnie służył w II Korpusie Polskim, kurier i wywiadowca. Uczestniczył w bitwie z Niemcami pod Kaniowem (11 maja). Następnie w Organizacji Werbunkowo–Agitacyjnej.

Od 31 października 1918 r. w stopniu pchor. uczestniczył w obronie Lwowa przeciwko Ukraińcom. Należał do I załogi Szkoły Sienkiewicza, a potem walczył na odcinku V. Po wyparciu przeciwnika z miasta 25 listopada wcielony do II baonu 1 pstrz lwowskich (potem: 38 pp). Od stycznia 1919 r. dowodził plut. ckm, ranny 14 maja w starciu pod Kulikowem. Od października dowódca 4 komp. ckm. Ranny 27 lutego 1920 r. w walkach z bolszewikami, w kwietniu powrócił do pułku. W okresie sierpnia i września 1920 r. przebywał na kursie karabinów maszynowych.

Po zakończeniu działań wojennych uczestniczył w kursie informacyjnym dla oficerów sztabowych przy DOGen Lwów (luty–marzec 1921). Następnie powrócił do komp. W okresie od sierpnia do października odbył kurs przeszkolenia dla dowódców komp. przy DOGen Lwów. Od października 1921 r. adiutant (później też referent oświatowy) III baonu. W lutym 1922 r. przeniesiony do rezerwy. Zweryfikowany jako por. rez. piech. z 1 czerwca 1919 r.

Od maja 1922 r. dowodził komp. IX baonu Straży Granicznej. W listopadzie 1923 r. został zwolniony ze służby.

W czerwcu 1924 r. powołany do służby czynnej w 38 pp, w lutym 1925 r. został młodszym oficerem 24 pap. Od marca do grudnia 1925 r. przebywał w Szkole Młodszych Oficerów Artylerii w Toruniu. Po jej ukończeniu objął funkcję młodszego oficera baterii, potem był p.o. dowódcy baterii w 24 pap. Mianowany 1 stycznia 1930 r. kpt. art., w marcu został etatowym dowódcą baterii. Od kwietnia 1931 r. oficer zwiadowczy dyonu manewrowego artylerii w CWPiech w Rembertowie. W sierpniu przeniesiony do Szkoły Podoficerów Zawodowych Artylerii w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu, był tam oficerem instruktorem, adiutantem szkoły (od stycznia 1932) i oficerem instruktorem baterii szkolnej (od marca). Z dniem 30 września 1932 r. został przeniesiony w stan spoczynku.

Od 1933 r. pracował jako referent wojskowy w Urzędzie Wojewódzkim w Lublinie, zaś w 1935 r. został kierownikiem działu osobowego w Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafu we Lwowie. Współpracownik Oddz. II Sztabu Głównego.

Należał do Związku Legionistów Polskich.

Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu  1939 r. walczył w obronie Lwowa w składzie baonu Obrony Narodowej. Po kapitulacji załogi miasta przed Sowietami (22 września) od 26 września rozpoczął działalność konspiracyjną. Wysłany jako kurier do Paryża, dotarł tam około 1 października. W grudniu zgłosił się do Komendy Głównej ZWZ w Paryżu. Przydzielony do 2 pal, 20 maja 1940 r. został wysłany jako kurier do ZWZ we Lwowie. Przez Włochy, Jugosławię i Węgry około 15 czerwca dotarł do Warszawy, gdzie został zatrzymany przez gen. Stefana Roweckiego. Od lipca 1940 r. szef Biura Personalnego w Oddziale I Komendy Głównej ZWZ/AK ps. „Iwo”. Funkcję tę zajmował do maja 1942 r. Od kwietnia 1943 r. szef Wydziału I (organizacyjnego) sztabu Komendy Okręgu Lublin AK. Z dniem 11 listopada 1943 r. awansował na mjr. art. st. sp. W marcu 1944 r. powrócił do służby w Komendzie Głównej AK. W czasie powstania warszawskiego 1944 r. dowodził zorganizowanym przez siebie baonem „Iwo”, stanowiącym odwód komendanta Obwodu Śródmieście–Południe. 20 września wszedł w skład 72 pp AK. Po kapitulacji (2 października) dostał się do niewoli niemieckiej. Jako „Jan Zakrzewski” przebywał w oflagach w Sandbostel i Murnau, gdzie 29 kwietnia 1945 r. uwolniły go oddziały amerykańskie.

Po zakończeniu wojny, w czerwcu 1945 r. przybył do Londynu i w sierpniu został przydzielony do Centrum Wyszkolenia Artylerii. Jako kurier Naczelnego Wodza gen. Tadeusza Komorowskiego do prezesa Zarządu Głównego WiN płk. dypl. Jana Rzepeckiego we wrześniu wyjechał z Wlk. Brytanii i przez Paryż, Meppen, Monachium, Pilzno 4 października dotarł do Polski. Zatrzymał się u rodziny we Wrzeszczu. Aresztowany 2 listopada przez funkcjonariuszy UBP w Warszawie, został osadzony w Areszcie Śledczym przy ul. Rakowieckiej 37 w Warszawie. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 17 marca 1947 r. został skazany na łączną karę śmierci. Najwyższy Sąd Wojskowy utrzymał wyrok w mocy (21 kwietnia). Bolesław Bierut zmienił ją na karę dożywotniego więzienia (29 kwietnia). Od czerwca przebywał w więzieniu we Wronkach. Z uwagi na zły stan zdrowia (gruźlica), 4 listopada 1954 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie udzielił mu rocznej przerwy w odbywaniu kary. Zwolniony 9 listopada, leczył się w Instytucie Gruźlicy w Warszawie, a od stycznia do marca 1955 r. w Państwowym Sanatorium Przeciwgruźliczym w Otwocku. Od maja pracował w ZZG. Początkowo był brakarzem w oddziale produkcji nr 4, a od sierpnia referentem administracyjnym w Centrali Przemysłowo–Handlowej „Veritas”. 14 października Rada Państwa złagodziła mu wyrok do 10. lat więzienia.

Zmarł 1 listopada 1955 r. w Rycicach koło Otwocka. Pochowany na Cmentarzu Parafialnym na Powązkach w Warszawie kwat. pod murem V.

Odznaczony Krzyżem Niepodległości, pięciokrotnie Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami oraz srebrnym Krzyżem Zasługi.

Żonaty (od 1933) z Natalią Missuna, miał z nią córkę Wandę (*1936) zamężną Kemilew.

Źródła

I. Caban, Ludzie lubelskiego okręgu Armii Krajowej, Lublin 1995; J. Cisek, E. Kozłowska, Ł. Wieczorek, Słownik Legionistów Polskich 1914–1918 t. 1, Kraków – Warszawa – Zalesie Górne 2017; W.K. Cygan, Żołnierze Niepodległości 1863–1938 Słownik biograficzny t. 2, Mińsk Mazowiecki – Warszawa – Kraków 2011; A.G. Kister, Antoszewicz Jerzy, „Niepodległość” t. LV/2005; A.K. Kunert, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1944 t. 3, Warszawa 1991; „Monitor Polski” nr 217/1932; Obrona Lwowa 1–22 listopada 1918 t. 3, Lwów 1939; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; Rocznik oficerski rezerw 1934.