Bojownikom niepodległości

Jerzy Iwanowski

(1878–1965)

Urodził się 10 lutego 1878 r. we wsi Lebiodka pow. Lida. Syn Leonarda, inżyniera, oraz Jadwigi z Reichelów.
Ukończył V gimnazjum w Warszawie, po czym od 1895 r. studiował w Instytucie Technologicznym w Petersburgu, uzyskując w 1901 r. dyplom inżyniera.
Brał udział w pracach tajnego kółka samokształceniowego, podczas studiów należał do Koła Oświaty Ludowej (będącego półjawną ekspozyturą PPS), a następnie do PPS, za co dwukrotnie był relegowany z uczelni. W maju 1901 r. uczestniczył w przygotowaniach do ucieczki J. Piłsudskiego ze szpitala psychiatrycznego w Petersburgu.
Po ukończeniu studiów podjął pracę w hucie B. Hantkego w Rakowie koło Częstochowy. Na przełomie 1902 i 1903 r. był wicedyrektorem Tow. Akcyjnego B. Hantke.
W hucie utworzył grupę PPS. Był funkcjonariuszem partyjnym w Częstochowie i Zagłębiu Dąbrowskim. W 1903 r. objął kierownictwo dzielnicy Wola w Warszawie. Aresztowany 27 stycznia, został osadzony w X pawilonie cytadeli. Zwolniony za kaucją 26 maja. Ostatecznie wyrokiem administracyjnym z 6 stycznia 1904 r. został skazany na cztery lata zesłania do guberni nowgorodzkiej.
Uwolniony na podstawie amnestii z 30 października 1905 r., działał w PPS w Wilnie. W końcu 1906 r. aresztowany, przez pięć miesięcy przebywał w więzieniu na Łukiszkach. Po uwolnieniu do 1909 r. pracował jako inżynier w British Westinghouse Electric Co w Moskwie. Jednocześnie działał w PPS-Frakcji Rewolucyjnej w Petersburgu i Moskwie. Był także współorganizatorem domu Polskiego w Moskwie.
Zagrożony aresztowaniem, w 1909 r. wyjechał do Chin, gdzie od 1915 r. był dyrektorem filii Tow. Siemens-Schuckert w Mandżurii, po czym reprezentował firmę także w Japonii, stanach Zjednoczonych (1916-1917) i Moskwie (1917-1918).
Po wybuchu I wojny światowej na polecenie A. Sulkiewicza (zob.) organizował w Harbinie i Szanghaju przerzut jeńców polskich do Legionów Polskich. W czasie pobytu w USA nawiązał kontakt Komitetem Obrony Narodowej. Po wybuchu rewolucji 1917 r. w Rosji powrócił do Moskwy.
Tam działał w POW (przejściowo tamtejszy jej komendant). Był jednym z organizatorów (potem stał na jego czele) Zw. Techników Polaków w Rosji. W 1918 r. jako delegat związku wyjechał do kraju.
Po rozbrojeniu Niemców od 17 listopada 1918 r. sprawował funkcję ministra Przemysłu i Handlu w gabinecie J. Moraczewskiego, zaś od 16 stycznia do 9 grudnia 1919 r. był ministrem Pracy i Opieki Społecznej w rządzie I. Paderewskiego. Latem 1919 r. stał na czele polskiej komisji handlowej przy rządzie A. Denikina.
W okresie od czerwca 1920 do sierpnia 1921 r. służył w WP. Był oficerem 1 part Litewsko-Białoruskim (potem: 19 pap). Uczestniczył w walkach z bolszewikami na froncie litewsko-białoruskim, w bitwie warszawskiej, niemeńskiej oraz w tzw. „buncie” gen. L. Żeligowskiego. Od października 1920 r. członek Komisji Rządzącej Litwy Środkowej. Kierował w niej Dep. Spraw Zagranicznych. Później przeniesiony do rezerwy w WP. Zweryfikowany jako ppłk rez. art. z 1 czerwca 1919.
W 1923 r. współorganizował Stow. Mechaników Polskich z Ameryki S.A. Był potem jego dyrektorem, a następnie do września 1930 r. prezesem. Współzałożyciel i członek zarządu Tow. Wydawniczego „Ignis” S.A.
W 1922 r. należał do komitetu organizacyjnego Zw. Peowiaków. Członek YMCA i Rotary Club w Warszawie. Działacz BBWR (przewodniczący Rady Wojewódzkiej w Łodzi, od 1931 r. przewodniczący Grupy Regionalnej w województwie łódzkim). W 1934 r. został członkiem elitarnego Warszawskiego Klubu Społeczno-Politycznego.
W 1930 r. wybrany z listy BBWR do senatu, funkcję senatora piastował do 1935 r. Następnie pracował jako inżynier w Łodzi.
Podczas II wojny światowej przedostał się na zachód, gdzie podjął czynną służbę w WP. Po demobilizacji zamieszkał w Londynie.
W latach 1948-1956 i od 1957 r. był prezesem piłsudczykowskiej Ligi Niepodległości Polski. W latach 1954-1956 członek Tymczasowej Rady Jedności Narodowej.
Zmarł 28 marca 1965 r. w Penley.
Odznaczony orderem Polonia Restituta 2 kl., Krzyżem Niepodległości i Krzyżem Walecznych.
Żonaty z N. Ziemięcką, miał z nią córkę Wandę (ur. 1920) i syna Macieja (ur. 1921); z drugą, Janiną z Aleksandrowiczów, miał syna Jerzego, inżyniera, żołnierza AK, poległego w powstaniu warszawskim, oraz córkę Wandę (1920-1977) zamężną Leopold, a potem Sosnowską, socjologa, krytyka literatury.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 64/1938
Źródła

A. Holiczenko, Żołnierze tajnego frontu. Lista imienna KN3 POW-Wschód, 1914-1921, Olsztyn 2012; Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1994; A.K. Kunert, w: Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego t. 2, Warszawa 1987; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; „Monitor Polski” nr 64/1938; Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939. Słownik biograficzny t. II, Warszawa 2000.