Józef Andrzej Grzesiak

Urodził się 11 listopada 1900 r. w Czarnej Wsi (obecnie część Krakowa). Syn Józefa, dróżnika, i Marii z Fiszerów.

Do 1913 r. ukończył cztery klasy szkoły powszechnej i trzy klasy szkoły wydziałowej. Następnie ukończył roczny kurs buchalterii i podjął pracę jako inkasent.

Należał do skautingu, jesienią 1913 r. utworzył zastęp skautów, który został przyjęty do II Krakowskiej Drużyny Skautowej im. gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Latem 1914 r. ukończył kurs skautowy dla niższych „szarż” w Zarębkach koło Dobczyc.

W czasie I wojny światowej od 1914 r. ze skautami pełnił służbę pomocniczą w siedzibie NKN. Od 1916 r. w Legionach Polskich ps. „Czarny Andrzej”. Od 27 stycznia 1917 r. w stopniu szer. służył w 6 komp. 1 pp LP. Ze względu na stan zdrowia po kilku tygodniach zwolniony z Legionów.

Powrócił do Krakowa i kontynuował działalność skautową. W 1917 r. jego zastęp „Czarnych Wilków” został przekształcony w plut., który wszedł w skład VI Drużyny Krakowskiej. 17 lutego 1918 r. jego plut. przeformowano w XIII Drużynę Skautową; został mianowany jej drużynowym. Po przejściu II Brygady przez front pod Rarańczą (15/16 lutego 1918) aresztowany za pomoc ukrywającemu się legioniście, wkrótce został zwolniony. Brał udział w rozbrajaniu Austriaków w Krakowie (30/31 października).

Od wiosny do jesieni 1919 r. jeden z plut. jego drużyny jako Harcerski Oddział Lotny pełnił służbę w Straży Obywatelskiej. W lipcu zorganizował koło Rakutowa na Kujawach jeden z pierwszych harcerskich obozów roboczych.

W latach 1919-1920 pracował jako urzędnik budowlany.

W lipcu 1920 r. zorganizował 67. osobowy harcerski Oddział Ochotniczy, z którym po dwutygodniowym przeszkoleniu wcielono go do Wileńskiego Batalionu Harcerskiego w 201 pp Armii Ochotniczej. W jego składzie brał udział w walkach z bolszewikami. Od końca sierpnia w stopniu sierż. objął dowództwo plut. W czasie walk o Grodno we wrześniu został ranny. Po rekonwalescencji powrócił do oddziału. Służył w wojskach Litwy Środkowej. W latach 1921-1922 uczęsczał na wojskowe kursy maturalne, uzyskując maturę. Równocześnie w stopniu chor. pełnił służbę w paramilitarnym Zw. Bezpieczeństwa Kraju. Od 1923 r. w rezerwie. Z dniem 1 lipca 1925 r. mianowany ppor. rez. piech., 1 stycznia 1935 r. awansował na por. rez. piech.

Mieszkał w Wilnie. Pracował w Kasie Chorych, a następnie był kierownikiem biura ewidencji ludności w Zarządzie m. Wilna. Równocześnie administrator Stanicy Harcerskiej im. biskupa Władysława Bandurskiego.

Od 1921 r. w stopniu przodownika był referentem wyszkolenia w Komendzie Wileńskiej Chorągwi Męskiej. We wrześniu tego roku objął kierownictwo drużyny (13 Wileńskiej Drużyny Harcerzy im. Zawiszy Czarnego), która rychło stała się jedną z najlepszych w kraju. W marcu 1923 r. awansował na podharcmistrza. W 1924 r. został członkiem Zarządu Oddziału Wileńskiego ZHP, w którym pozostawał do września 1939 r. W latach 1924-1926 kierował referatem obozów, zaś od 1926 do 1933 wydz. WF i PWkomendy chorągwi (od 1928 r. jako harcmistrz). W 1926 r. został zastępcą, a w 1927 r. komendantem Chorągwi Wileńskiej ZHP (do 1936 r., z przerwą w latach 1933-1935), pozostając jednocześnie komendantem macierzystej drużyny. W latach 1929-1933 członek Naczelnej Rady Harcerskiej. Od 1936 do 1939 r. członek Głównej Kwatery Harcerzy.W 1932 r. komendant zlotu harcerzy w 20. lecie istnienia harcerstwa wileńskiego, zaś od 1932 do 1943 r. członkiem komitetu redakcyjnego pisma „Harcmistrz”. Brał udział w Jamboree na Węgrzech (1933 r.) i Holandii (1937 r.). W 1936 r. uczestniczył w zlocie narodowym skautów rumuńskich.

Podczas II wojny światowej we wrześniu 1939 r. zorganizował Wileński Harcerski Batalion Ochotniczy. Po agresji sowieckiej z 17 września baon ten został rozwiązany. Pozostał w Wilnie. Zwolniony z pracy przez władze litewskie, potem zosał zatrudniony w Stacji Dezynfekcyjnej. 18 października 1939 r. był współzałożycielem konspiracyjnego harcerskiego Zw. Bojowników Niepodległości. W 1941 r. nawiązał kontakt z ZWZ, po czym organizacja jako Szare Szeregi weszła w skład AK. W latach 1941-1944 komendant Wileńskiej Chorągwi Szarych Szeregów oraz komendantem dzielnicy „D” wileńskiego garnizonu AK (na początku lipca podlegało mu 180 żołnierzy) ps. „Kmita”. 11 listopada 1942 r. awansował na kpt. rez. piech. Podczas akcji „Burza” i Walk o Wilno w lipcu 1944 r. dowodził dwoma komp. w sile 100 żołnierzy.

Po aresztowaniu dowództwa AK przez Sowietów pozostał w Wilnie, ukrywając się. Nadal pracował w Stacji Dezynfekcyjnej. Aresztowany 21 marca 1945 r., przez ponad trzy miesiące był więziony w Wilnie, a potem na Łubiance w Moskwie. Skazany na 10 lat obozu pracy, 25 października został wywieziony do Workuty.

Pracował w kopalniach węgla, na budowach, jako palacz i laborant w szpitalu, a potem ponownie jako pracownik fizyczny. W styczniu 1954 r. złamał nogę; jako inwalidazesłany do Domu Inwalidów w Karagandzie. Po odbyciu kary 11 grudnia 1955 r. powrócił do Polski.

Zamieszkał w Gdańsku-Oliwie. Pracował w „Desie”.

Podjął działalność w harcerstwie. Uczestniczył w Zjeździe Łódzkim, który reaktywował ZHP (1956 r.). został tam wybrany do Naczelnej Rady Harcerskiej oraz wszedł w skład Głównej Kwatery Harcerstwa, gdzie kierował wydz. obozów. W 1957 r. objął funkcję komendanta Gdańskiej Chorągwi Harcerstwa. Wobec nacisków komunistów złożył rezygnację z pracy w Głównej Kwaterze Harcerstwa, a w październiku 1958 r. pozbawiono go stanowiska komendanta chorągwi. W listopadzie 1960 r. zrezygnował z przynależności do ZHP.

Od 1 stycznia 1960 r. pracował w gdańskim Oddziale Pracowni Konserwacji Zabytków (kierownik działu administracyjnego, potem zastępca dyrektora ds. ekonomicznych). W 1969 r. przeszedł na emeryturę.

Zmarł 18 września 1975 r. w Gdańsku i został pochowany natamtejszym Cmentarzu Komunalnym Srebrzysko rejon IV.

Odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych, Medalem Niepodległości, srebrnym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Zasługi Wojsk Litwy Środkowej.

Żonaty (od 30 VI 1921 r.) z Marią Bobrowicz, miał z nią syna Józefa Stefana (1922-1998), żołnierza AK, działacza harcerskiego, a po jej śmierci z Klementyną Ałksnin; małżeństwo to było bezpotomne.

Jego pamięci poświęcono tablicę na budynku przy ul. Szujskiego 3 w Krakowie, gdzie mieszkał, jest patronem wielu drużyn harcerskich w Polsce.