Bojownikom niepodległości

Józef Borkowski

(1866-1941)

Urodził się w 1866 r. w Warszawie.
W latach 80. należał do kółka patriotycznego w Częstochowie.
Później pracował jako farbiarz w fabryce włókienniczej w Zawierciu. Na skutek represji policyjnych od 1892 r. przebywał w Budapeszcie i Wiedniu, gdzie uczył się introligatorstwa. Latem 1893 r. udał się do Zurychu, gdzie wziął udział w Kongresie II Międzynarodówki (6-12 sierpnia). Powróciwszy do Budapesztu, podjął działalność socjalistyczną wśród polskich robotników. Okresowo przebywał w Krakowie (skąd w 1894 r. został wydalony) oraz w Wiedniu, gdzie w 1897 r. wstąpił do Zw. Zagranicznego Socjalistów Polskich. Należał też do polskiego stow. robotniczego „Siła”. Był współorganizatorem stow. zawodowego ceglarzy w Budapeszcie. Zwolennik współpracy z Węgrami i Czechami, był reprezentantem polskiej organizacji socjalistycznej na Kongresie Węgierskiej Partii Socjaldemokratycznej (1897 r.). W lipcu tego roku zorganizował strajk robotników ceglarskich, w związku z czym musiał opuścić Budapeszt. Wyjechał do Wiednia, gdzie był szykanowany przez policję. Po powrocie do Budapesztu aresztowany, po czym po kilku dniach zwolniony, a następnie wydalony z Węgier.
Od października mieszkał w Londynie, gdzie uczył się zecerstwa w drukarni „Przedświtu”. Był uczestnikiem IV Zjazdu Zw. Zagranicznego Socjalistów Polskich w Zurychu (grudzień 1897 r.). W maju 1898 r. uzyskał pożyczkę w Zarządzie Czerwonego Krzyża w Paryżu i wyjechał do Stanów Zjednoczonych.
Od lipca należał w Buffalo do polskiego oddziału Socjalistycznej Partii Robotniczej (SPR). Jako zwolennik PPS w sierpniu został zawieszony w prawach członka SPR. We wrześniu wystąpił z ideą utworzenia niezależnego Zw. Socjalistów Polskich, popierającego SPR jedynie podczas wyborów, co nie uzyskało akceptacji Centralizacji Zw. Zagranicznego Socjalistów Polskich. Przeniósł się wówczas do Chicago, gdzie pracował w fabryce rowerów. Pozbawiony wkrótce stałego zatrudnienia, w 1899 r. założył pracownię introligatorską.
W znaczący sposób przyczynił się do rozbudowy polskich organizacji socjalistycznych w Chicago (założył 3 oddziały, sam do 1900 r. kierował oddziałem „Siła”). W kwietniu 1900 r. wstąpił do zawiązanej w Chicago grupy PPS. Objął funkcję sekretarza Polskiego Centralnego Komitetu Robotniczego w stanie Illinois. Od maja był redaktorem (do października 1904 r.) i wydawcą chicagowskiego Robotnika, który po zjeździe w Buffalo (20-22 października 1900 r.) stał się organem zawiązanego tam Zw. Socjalistów Polskich. Został wówczas członkiem Komitetu Wykonawczego związku i sekretarzem chicagowskiego oddziału „Naprzód”. Następnie przez wiele lat działał jako sekretarz agitacyjny Zw. Socjalistów Polskich na Illinois i Indianę. Po 1906 r. zwolennik PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Był zwolennikiem intensyfikacji pomocy dla kraju.
W listopadzie 1912 r. uczestniczył w pracach Komisji Połączeniowej Zw. Socjalistów Polskich i Polskiej Sekcji Socjalistycznej Partii, po czym wszedł w skład Komitetu Wykonawczego połączonego Zw. Polskiego Socjalistycznej Partii. Po roku wystąpił z niego i reaktywował oddział Zw. Zagranicznego Socjalistów Polskich „Równość”. Z ramienia Zw. Socjalistów Polskich wszedł do Komitetu Obrony Narodowej (KON), będąc członkiem komisji rewizyjnej.
Od grudnia 1912 r. jeden z komisarzy Polskiego Skarbu Wojskowego.
Od sierpnia 1914 r. członek komisji poufnej KON, a w latach 1917-1920 sekretarz jego Centralnego Komitetu. Na przełomie 1918 i 1919 r. był współorganizatorem tworzonego przez socjalistów KON Zw. Pomocy PPS. Potem należał do wydawców chicagowskiego dziennika „Kuriera Narodowego”.
Później przez krótki okres czasu działał wśród górników w Shamokin. Ze względu na stan zdrowia zamieszkał w Kaliforni.
Zmarł 16 listopada 1941 r. w Los Angeles.
Odznaczony Krzyżem Niepodległości.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 255/1933
Źródła

K. Groniowski, w: Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego t. 1, Warszawa 1985; „Monitor Polski” nr 255/1933.