Bojownikom niepodległości

Józef Domachowski

1876–1940

ks. Józef DomachowskiUrodził się 13 września 1876 r. we wsi Wielkie Stwolno, pow. Świecie. Syn Józefa. Ukończył Arcybiskupie Seminaria Duchowne w Poznaniu i Gnieźnie; 15 grudnia 1901 r. przyjął święcenia kapłańskie w Grudziądzu.

Służbę duszpasterską rozpoczął w roku 1902 jako wikary w parafii pw. św. Wawrzyńca Męczennika w Gnieźnie. Od 1 stycznia 1905 r. pełnił funkcje administratora, a od 23 listopada 1906 r. proboszcza parafii pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Podgórzu (od roku 1938 dzielnica Torunia). Oprócz posługi kapłańskiej angażował się w działalność społeczną i narodową; wspierał strajk uczniów polskich w roku szkolnym 1906/1907 żądających przywrócenia nauki religii w języku polskim. Był inicjatorem działalności Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży i Stowarzyszenia Robotników Katolickich. Należał do Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Pełnił funkcje przewodniczącego rady nadzorczej toruńskiego Banku Ludowego; w roku 1913 przejął kierownictwo Banku zagrożonego upadłością i wyprowadził z kryzysu.

W niepodległej Polsce (po 11 listopada 1918) kontynuował działalność społeczną i narodową. Wspierał między innymi Towarzystwo Śpiewu „Halka”, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, Bractwo Kurkowe, Podgórski Klub Sportowy. Przed wybuchem II wojny światowej, jako prezes koła Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w Podgórzu organizował zbiórki funduszy na potrzeby wojska.

Po klęsce kampanii wrześniowej 1939 r. został aresztowany 16 października przez Niemców. Więziony w obozie koncentracyjnym zorganizowanym w toruńskim Forcie VII, po pięciu dniach został zwolniony. Ponownie aresztowany 3 listopada, uwięziony w Forcie VII. 8 stycznia 1940 r. przewieziony do obozu przejściowego w Neufahrwasser (Gdańsk – Nowy Port). Stamtąd między 10 a 14 stycznia wysłany do obozu koncentracyjnego w Stutthof (nr więźnia 8821). Przed śmiercią wyszeptał do współwięźnia: Zobaczysz, że ucieknę w nocy. Rano się obudzę i będzie Polska. Zmarł z wyczerpania 4 kwietnia (lub 12 marca) 1940 r. Został pochowany na obozowym cmentarzu na gdańskiej Zaspie.

Jego imię nosi ulica w Toruniu, jest wymieniony na tablicy poświęconej kapłanom, ofiarom II wojny światowej, umieszczonej w katedrze w Gnieźnie oraz w kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w dzielnicy Podgórz w Toruniu, gdzie był wieloletnim proboszczem.

Odznaczony złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Niepodległości.

 

Źródła

Domachowski Józef, www.swzygmunt.knc.pl/MARTYROLOGIUM/POLISHRELIGIOUS/vPOLISH/HTMs/POLISHRELIGIOUSmartyr0476.htm [dostęp 16 grudnia 2021]; Józef Domachowski, w: Wielkopolscy księża od XVIII do XX wieku, www.wtg-gniazdo.org/ksieza/main.php?akcja=opis&id=673 [dostęp 16 grudnia 2021]; „Monitor Polski” 1938, nr 140; Schematyzm Kościoła Rzymsko-Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej z Mapą Diecezji i dodatkiem Spisu Polskich Parafij i Polskiego Duchowieństwa w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Stan z 1 stycznia 1925 r., Kraków 1925; T. Zakrzewski, w: Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement I, Gdańsk 1998.