Bojownikom niepodległości

Józef Giza

(1887-1965)

giza józefUrodził się 3 marca 1887 r. w Dąbrówce Polskiej (obecnie część Nowego Sącza). Syn Michała i Małgorzaty ze Szkaradków. Brat Jakuba (zob.) i Piotra (zob.).

W latach 1901-1909 uczęszczał do I Gimnazjum w Nowym Sączu. Należał wówczas do skautingu.

W okresie od października 1910 do września 1911 r. odbywał obowiązkową służbę wojskową w armii austro-węgierskiej w charakterze jednorocznego ochotnika. Służył w 20 pp.

Od października 1911 r. pracował zawodowo jako oficjał w urzędzie pocztowym w Nowym Sączu.

Od 1912 r. członek Polskich Drużyn Strzeleckich. Był komendantem XIX PDS w Dąbrówce Polskiej.

W czerwcu 1914 r. powołany do armii austro-węgierskiej. W sierpniu mianowany chor. piech., otrzymał dowództwo plut. w IV baonie 20 pp. Walczył na froncie serbskim, rosyjskim i włoskim. Ukończył kurs techniczny armatek piechoty, gazowy i jazdy pontonami. W lipcu 1915 r. awansował na ppor. piech., a w sierpniu 1917 r. na por. piech.

Działał w niepodległościowej organizacji „Wolność”, będącej ekspozyturą POW w armii austriackiej. Pod koniec wojny – jako politycznie podejrzany – został odesłany do baonu zapasowego w Tarnowie. Był tam dowódcą komp. W nocy z 30 na 31 października uczestniczył w rozbrajaniu garnizonu austro-węgierskiego w Tarnowie – należał do ścisłego kierownictwa tej akcji. Następnie automatycznie przeszedł do WP.

Przydzielony do 1 psp, służył w nim aż do września 1927 r. Dowodził komp. i był adiutantem pułku. Brał udział w walkach z bolszewikami m.in. na terenie Ukrainy, w bitwie warszawskiej i na froncie litewsko-białoruskim. We wrześniu 1920 r. awansował na kpt. piech. (z dniem 1 kwietnia).

Zweryfikowany jako mjr piech. z 1 czerwca 1919, dowodził kolejno II i III baonem. We wrześniu 1927 r. został dowódcą 6 baonu KOP „Iwieniec”. 1 stycznia 1929 r. awansował na ppłk. piech. W okresie od kwietnia 1931 do marca 1932 r. sprawował funkcję zastępcy dowódcy 82 pp, po czym do czerwca 1935 r. w 2 psp. Następnie do kwietnia 1938 r. dowodził 3 psp. 19 marca 1938 r. awansował na płk. piech. W maju tego roku został dowódcą Brygady ON „Śląsk”. W październiku na jej czele uczestniczył w zajęciu Śląska Zaolziańskiego. Członek Zw. Organizacji Wolność i Uczestników Walk o Niepodległość z Formacji b. Armii Austriackiej.

24 sierpnia 1939 r. otrzymał stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej 55 DP rez.

W jej składzie uczestniczył w kampanii 1939 r. Walczył na terenie Śląska i Lubelszczyzny (do 23 września). Następnie przedostał się na Węgry (gdzie przez krótki okres czasu był internowany w obozie w Selyp). W okresie od grudnia do kwietnia 1940 r. zastępca attaché wojskowego w Budapeszcie. W maju przedostał się do Francji., skąd wkrótce został ewakuowany do Wlk. Brytanii. W okresie październik-listopad 1940 r. sprawował funkcję zastępcy dowódcy 5 Bryg. Kadrowej Strzelców w Szkocji. Następnie do kwietnia 1941 r. komendant Szkoły Podchorążych Piechoty, po czym do czerwca komendant kursu unitarnego. Wyjechał na Bliski Wschód, gdzie od sierpnia 1942 do lipca 1943 r. był dowódcą 5 Wileńskiej BP. Od lipca 1943 do maja 1944 r. komendant Centrum Wyszkolenia Armii, po czym do sierpnia 1945 r. dowodził zapasową 7 DP 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. 25 września 1944 r. awansował na gen. bryg. W grudniu tego roku ciężko zachorował i do czynnej służby już nie powrócił. Od października 1945 r. pozostawał w stanie nieczynnym.

Po demobilizacji osiedlił się w Londynie. Działał w Stow. Polskich Kombatantów, w Kole Generałów, w Zw. Podhalan i agendach Skarbu Narodowego. Członek Oficerskiego Sądu Honorowego i prezes Zw. Inwalidów Wojennych PSZ.

Zmarł 16 sierpnia 1965 r. w Londynie i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Gunnersbury.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., orderem Polonia Restituta 5 kl., trzykrotnie Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi z mieczami, złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Niepodległości oraz jugosłowiańskim orderem św. Sawy 4 kl.

Żonaty z Wiktorią Szkaradek, miał z nią córkę Marię (ur. 1921) zamężną Podgórską, nauczycielkę, oraz synów: Mieczysława (1920-IX 1939), kpr. pchor. WP, poległego we wrześniu 1939 r., Kazimierza (ur. 1924), inżyniera, i Tadeusza (ur. 1929), sportowca, działacza społecznego.

Jest patronem ulicy w Nowym Sączu, poświęcono mu tablice w kościołach św. Rocha w Dąbrówce Polskiej i św. Kazimierza w Nowym Sączu, jest patronem Szkoły Podstawowej w Wielogłowach.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 251/1931
Źródła

H. Bagiński, U podstaw organizacji Wojska Polskiego 1908-1914, Warszawa 1935; W. Bartosz, w: Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych 1939-1956 t. 3, Kraków 1998; J. Giza, Organizacja „Wolność” 1918. Polska konspiracja niepodległościowa w cesarsko-królewskiej armii podczas I wojny światowej i losy jej bohaterów, Kraków 2011; J. Giza, Sądeccy generałowie, Kraków 1993; J. Giza, Sądeccy kawalerowie Virtuti Militari 1918-1920, Kraków 1999; J. Giza, Sądecki garnizon i jego żołnierze w pierwszych latach niepodległości 1918-1922, Kraków 2015; J. Giza, Sądecki garnizon i jego żołnierze w pierwszych latach 1923-1926, Kraków 2019; J. Giza, T. Podgórski, Generał Józef Giza 1887-1965. Virtute et armis, Nowy Sącz 2010; K. Grodziska, Polskie groby na cmentarzach Londynu, Kraków 1995; T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991; „Monitor Polski” nr 251/1931; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; R. Rybka, K. Stepan, Rocznik oficerski 1939, Kraków 2006.