Józef Heller

Urodził się 3 stycznia 1896 r. we Lwowie. Syn Samuela i Gustawy z Weisshausów.
W latach 1901-1906 mieszkał w Tarnopolu, gdzie ukończył szkołę powszechną. Następnie uczył się w VI Gimnazjum Klasycznym we Lwowie.
Pośmierci ojca przerwał naukę; utrzymywał się z korepetycji, w 1914 r. uzyskał eksternistycznie maturę.
Od 1911 r. należał do skautingu (XII Lwowska Drużyna Skautowa), a od 1912 r. do Zw. Strzeleckiego.
W czasie I wojny światowej w sierpniu 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich. Służył w 4, a potem 2, komp. I baonu 1 pp LP. Po bitwie pod Łowczówkiem ciężko chory na czerwonkę, został odesłany do szpitala rezerwowego nr 1 w Wiedniu, a w maju 1915 r. zwolniony z Legionów. Przyjęty ponownie, od lutego 1916 r. był żołnierzem baonu rekruckiego, po czym przebywał w Domu Uzdrowieńców LP w Kamieńsku. Jesienią, jako inwalida, ponownie zwolniony z Legionów. Podjął studia medyczne. Kolejny raz wstąpił do Legionów w marcu 1917 r. i został przydzielony do 4 komp. 1 pp LP. Następnie w dowództwie I baonu tego pułku.
W następstwie kryzysu przysięgowego we wrześniu 1917 r. wcielony do armii austro-węgierskiej i wysłany na front włoski. Służył w 100 pp.
Od listopada 1918 r. w WP. Początkowo w 5 pp leg, brał udział w walkach z Ukraińcami w okolicach Lwowa. 23 maja 1919 r. zachorował na tyfus plamisty, został odesłany do szpitala. Po rekonwalescencji powrócił do pułku, w którym objął stanowisko lekarza III baonu. W okresie od października do grudnia przebywał na kursie medyków wojskowych we Lwowie. Następnie powrócił do baonu. W czasie walk z bolszewikami na Ukrainie wyróżnił się pod wsią Nowe Groble (12 czerwca 1920). Śmiałością swą porwał za sobą swych sanitariuszy, z których kilku zostało rannych w tej bitwie.
Uczestnik III powstania śląskiego w grupie ks. Pawła Brandysa. 21 sierpnia 1922 r. przeniesiony do rezerwy. Zweryfikowany jako kpt. rez. plek. z 1 czerwca 1919 r.(1921 r.). Z dniem 19 marca 1939 r. awansował na mjr. rez. lek.
Ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, uzyskując dyplom lekarski (11 listopada 1922).
Od 1921 do 1928 r. pracował zawodowo jako asystent w Instytucie chemii Lekarskiej tamtejszego uniwersytetu. Jednocześnie w latach 1924-1926 studiował na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym. Następnie kierownik pracowni, potem zorganizowanego przez siebie Zakładu Analitycznego Ubezpieczalni Społecznej we Lwowie. W latach 1930-1936 starszy asystent w Instytucie Higieny Uniwersytetu Jana Kazimierza. Od 1 maja 1936 r. kierował filią Państwowego Zakładu Higieny w Krakowie. W 1937 r. uzyskał habilitację.
Był także prezesem obwodu lwowskiego Zw. Lekarzy.
Działacz społeczny; sprawował funkcję wiceprezesa oddziału i członka zarządu okręgu Zw. Legionistów Polskich oraz członka komisji rewizyjnej (w latach 1933-1935 wiceprezes) Zw. Strzeleckiego.
W 1939 r. zmobilizowany do WP, został przydzielony do kadry zapasowej 10 Szpitala Okręgowego w Przemyślu. Po zakończeniu działań wojennych pozostawał pod okupacją sowiecką.
Pracował na Wydz. Przyrodniczym Uniwersytetu im. Iwana Franki we Lwowie. W maju 1941 r. powołany do katedry chemii ogólnej tamtejszego Instytutu Medycznego. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w marcu 1942 r. przedostał się do Warszawy, gdzie ukrywał się pod nazwiskiem „Kazimierz Mokłowski”.
Brał udział w tajnym nauczaniu. Wykładał biochemię, chemię fizjologiczną i fizjologię oraz przedmioty chemiczne na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, zaś od 1943 r. chemię fizjologiczną i fizjologię w Akademii Stomatologicznej.
Po powstaniu warszawskim wywieziony do obozu pracy w Niemczech, przez pewien czas pracował jako pomocnik maszynisty. Uwolniony 10 kwietnia 1945 r., podjął służbę w WP.
Od sierpnia 1945 do 31 stycznia 1946 r. komendant szpitala wojskowego w Bomlitz w Dolnej Saksonii. Współzałożyciel Polskiego Zw. Wychodźstwa Przymusowego. 7 lutego 1946 r. powrócił do Polski.
Wkrótce mianowany prof. na Wydz. Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Wrocławskiego i konsultantem w Śląskiej Akademii Lekarskiej. W 1946 r. zorganizował filię Państwowego Zakładu Higieny w Szczecinie, kierował też (w zastępstwie) analogiczną placówką we Wrocławiu. W latach 1951-1962 kierował zakładem chemii fizjologicznej Akademii Medycznej w Warszawie. W 1951 r. otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia. Współtwórca Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN (1957 r.), którego w 1962 r. został dyrektorem. Organizator działu biochemii w Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie.
Założyciel i pierwszy redaktor kwartalnika „Postępy Biochemii”, redaktor Serii Biologicznej „Biuletynu PAN”. Członek komitetu redakcyjnego czasopism „Life Science” i „Molecular and Cellular Biochemistry”. Współpracownik Wielkiej encyklopedii powszechnej PWN.
Członek założyciel Polskiego Tow. Biochemicznego, Polskiego Tow. Fizjologicznego, Europejskiego Tow. Endokrynologii Porównawczej, członek Deutsche Akademie der Naturforscher und Ärzte „Leopoldina”.
W 1967 r. przeszedł na emeryturę. Do końca 1981 r. przewodniczył Radzie Naukowej Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN.
Zmarł 24 maja 1982 r. w Warszawie. Pochowany na tamtejszym Cmentarzu Komunalknym Północnym kwat. W-VII-4.
Odznaczony Krzyżem Niepodległości i dwukrotnie Krzyżem Walecznych, w PRL otrzymał order Odrodzenia Polski 2 kl.
Żonaty (od 11 XI 1922) z Antonią z Mokłowskich Dobraniecką (zob.), z którą miał córki Janinę (ur. 1924), Zofię (ur. 1926), Marię (2 III 1928-24 I 2004) zamężną Kalman i Jadwigę (15 X 1938-3 I 1977) zamężną Chorzewsa.
Jest patronem Biblioteki Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN.