Bojownikom niepodległości

Józef Jaklicz

(1894–1974)

Józef JakliczUrodził się 17 września 1894 r. w Podgórzu (obecnie część Krakowa). Syn Adolfa i Tekli z Paczoskich.

Uczęszczał do III Gimnazjum Klasycznego im. Jana Sobieskiego w Krakowie, w którym w 1913 r. uzyskał maturę. Następnie podjął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1913 r. ukończył kurs „Contabilite” w Paryżu.

Od 1912 r. należał do Polowych Drużyn „Sokoła” w Krakowie. Ukończył szkołę podoficerską pod kierunkiem płk. st. sp. Zygmunta Zielińskiego.

W czasie I wojny światowej od 16 sierpnia 1914 r. w Legionach Polskich. Od 1 października dowodził plut. 10 komp. 3 pp LP. Mianowany 25 czerwca 1915 r. chor. piech., od następnego dnia aż do 1 września 1917 r. był adiutantem I baonu i pułku oraz dowódcą 2 komp. 28 kwietnia 1916 r. awansował na ppor. piech., zaś 1 listopada – na por. piech.

Po kryzysie przysięgowym w Legionach od września 1917 r. w Polskim Korpusie Posiłkowym. Był adiutantem dowództwa korpusu w Przemyślu i referentem organizacyjno-wyszkoleniowym Dowództwa Uzupełnień PKP. Po przejściu II Brygady przez front pod Rarańczą (15/16 lutego 1918) przedostał się do Warszawy i wstąpił do Polskiej Siły Zbrojnej. Od 1 kwietnia sprawował funkcję referenta uzbrojenia w Inspektoracie Wyszkolenia PSZ. 12 października awansował na kpt. piech.

Od listopada dowodził baonem w grupie mjr. Izydora Modelskiego pod Lwowem. W styczniu 1919 r. awansował na mjr. piech. Od 20 kwietnia do 1 sierpnia dowódca kombinowanego pułku w improwizowanej dywizji płk. Władysława Sikorskiego (12-24 czerwca w zastępstwie jej szef sztabu). Następnie szef sztabu 9 DP. 19 listopada przeniesiony do 22 pp. W okresie od 2 stycznia do 17 kwietnia 1920 r. był słuchaczem kursu Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie. Po jego przerwaniu od 22 kwietnia do 10 maja sprawował funkcję szefa sztabu 15 DP.  Po krótkim przydziale do Oddz. III ścisłego sztabu Naczelnego Wodza (10-22 maja) został szefem Oddz. III Dowództwa Etapów Wojska Polskiego na Ukrainie. Podczas walk odwrotowych szef sztabu GO gen. Jana Romera (13 czerwca-12 lipca). Potem do 30 października dowodził 25 pp.

Odkomenderowany do Wyższej Szkoły Wojennej w Paryżu, studiował w niej od listopada 1920 do 1922 r. Zweryfikowany jako mjr piech. z 1 czerwca 1919, po ukończeniu studiów przebywał na stażu we francuskim Ministerstwie Wojny. Po powrocie do kraju od 15 lutego 1923 do grudnia 1924 r. szef wydziału wyszkolenia w Oddz. III Sztabu Generalnego. Z dniem 15 sierpnia 1924 r. awansował na ppłk. SG piech. Od grudnia 1924 r. był asystentem i wykładowcą w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie; kierował wówczas m.in. katedrą taktyki ogólnej. W okresie 1928–kwiecień 1929 r. I oficer sztabu Inspektora Armii gen. Jana Romera, od kwietnia 1929 do 1 czerwca 1932 r. dowodził 12 pp. 1 stycznia 1930 r. awansował na płk. dypl. piech. Od 1 czerwca 1932 r. ponownie wykładowca w WSWoj w Warszawie i zastępca komendanta szkoły. W latach 1932–1933 i 1934–16 stycznia 1935 kierownik II rocznika, a w 1933–1934 I rocznika. Odkomenderowany do służby liniowej, od 16 stycznia 1935 r. był dowódcą piechoty dywizyjnej 15 DP. Już 24 października został szefem Oddz. III Sztabu Głównego, a w marcu 1939 r. – II zastępcą szefa Sztabu Głównego. Był jednym z twórców planu wojny z Niemcami.

1 września 1939 r. mianowany zastępcą szefa sztabu Naczelnego Wodza. Po wkroczeniu Sowietów 18 września razem z Naczelnym Dowództwem przekroczył granicę rumuńską. Po przedostaniu się do Francji od maja do 20 czerwca 1940 r. dowódca piechoty dywizyjnej 3 DP. Po upadku Francji kierował ewakuacją żołnierzy polskich, początkowo w Marsylii, a od grudnia 1942 r. w Grenoble. Od grudnia 1943 do maja 1944 r. równocześnie był konspiracyjnym dowódcą Wojska Polskiego we Francji; przebywał wówczas w podalpejskiej wsi Biviers. W okresie od maja do grudnia 1944 r. służył w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Wlk. Brytanii, po czym do września 1947 r. w Inspektoracie Wyszkolenia Wojska. Następnie do demobilizacji był członkiem Misji Likwidacyjnej PSZ w Paryżu.

Zamieszkał we Francji. Współpracował z Instytutem Literackim w Paryżu, publikując na łamach „Zeszytów Historycznych” materiały związane z wojną 1939 r. Był też skarbnikiem Towarzystwa Historyczno-Literackiego. Z dniem 1 stycznia 1964 r. awansowany przez gen. Władysława Andersa na gen. bryg.

Zmarł 3 lipca 1974 r. w Paryżu. Pochowany na tamtejszym Cmentarzu Montmorency.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości, orderem Polonia Restituta 4 kl., pięciokrotnie Krzyżem Walecznych, dwukrotnie złotym Krzyżem Zasługi, francuską Legią Honorową 4 i 5 kl., rumuńskim orderem Gwiazdy Rumunii 3 kl.

Żonaty (od 19 X 1920) ze Stanisławą z Machwicz-Machczyńskich, miał z nią syna Bohdana (18 V 1924–1 VIII 1944), który jako plut. pchor. pułku AK „Baszta” poległ w powstaniu warszawskim, oraz córkę Magdalenę (ur. 12 V 1928).

Źródła

CAW: akta personalne 1872, 2852; W. Chocianowicz, W 50 lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Londyn 1969; Cmentarz polski w Montmorency, Warszawa 1986; W.K. Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914–1917. Słownik biograficzny t. 2, Warszawa 2006; „Dziennik Polski, Dziennik Żołnierza” nr 138, 139, 141/1974; Encyklopedia Wojskowa t. III, Warszawa 1933; T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991; Księga chwały piechoty, Warszawa 1937–1939; Księga pamiątkowa III Gimnazjum, obecnie II Liceum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie 1883–1958, Kraków 1958; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, Warszawa 1917; T. Łaszczewski, w: Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych 1939–1956 t. 12, Kraków 2007; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; „Monitor Polski” nr 156/1931; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; R. Rybka, K. Stepan, Rocznik oficerski 1939, Kraków 2006; Wrzesień 1939 w relacjach i wspomnieniach, Warszawa 1989.