Julian Ambroży Bańkowski

Urodził się 7 grudnia 1877 r. we wsi Szczebra na Suwalszczyźnie. Syn Wiktora, nadleśniczego.

Od 1887 r. uczył się w gimnazjum w Mariampolu. W 14. roku życia utracił nogę. Jako uczeń siódmej klasy przeniósł się do Libawy. Tam uczestniczył w pracach tajnych kółkach o charakterze socjalistycznym.

W 1898 r. podjął studia medyczne na uniwersytecie w Moskwie, skąd w 1899 r. przeniósł się do Kijowa. Jako przedstawiciel PPS działał w korporacji Studentów Polaków. Za udział w demonstracjach studentów relegowany z uczelni. Wyjechał wówczas do Krakowa i tam od 1900 r. kontynuował studia na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Należał do krakowskiej sekcji PPS. Brał udział w pracach Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza oraz w studenckiej organizacji „Ruch” i w miejscowych związkach zawodowych. Jako przedstawiciel „Ruchu” w 1902 r. brał udział w zjeździe młodzieży postępowej w Zurychu. W PPS należał do opozycyjnej grupy „młodych”. Współpracował z redakcją „Gazety Robotniczej” w Katowicach.

W 1904 r. ukończył studia i podjął pracę zawodową jako lekarz w Myszkowie.

Jednocześnie prowadził aktywną działalność partyjną na terenie Zagłębia Dąbrowskiego, głównie w Zawierciu. Wziął udział w Konferencji Centralnej PPS (5-7 marca 1905 r.), uznanej za VII zjazd partii. Na terenie Zagłębia działał do maja 1905 r. ps. „Marcel”. Ze względu na kalectwo został zdekonspirowany. Wówczas przeniósł się do Łodzi i tam należał do kierownictwa PPS w czasie czerwcowych wystąpień robotniczych. Na I Radzie Partyjnej PPS (15-18 czerwca 1905 r.) opowiedział się po stronie „młodych”. W lipcu tego roku działał w Warszawie, a potem w Radomiu. Zimą 1905/1906 r. powrócił do Łodzi i objął kierownictwo dzielnicy geyerowskiej. Brał udział w VIII Zjeździe PPS (12-23 lutego 1906 r.) we Lwowie. Po powrocie do Łodzi był członkiem egzekutywy Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS oraz członkiem redakcji Łodzianina. Wiosną 1906 r. wybrany do Centralnego Komitetu Robotniczego PPS, w lipcu wziął udział w I Konferencji OB PPS w Krakowie, podczas której starał się łagodzić konflikty między bojowcami a władzami partii. W październiku aresztowany przez władze rosyjskie, był więziony na Pawiaku w Warszawie. Na mocy postanowienia generał gubernatora z 28 listopada 1906 r. został skazany na 2 miesiące aresztu. Po odbyciu kary powrócił do Łodzi. Po rozłamie w partii opowiedział się po stronie PPS-Lewicy i przez kilka miesięcy należał do egzekutywy Łódzkiego Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS-Lewicy. Wobec groźby aresztowania w 1907 r. ukrywał się w Warszawie i Radomiu. Ze względu na łatwość dekonspiracji spowodowanej kalectwem, był zmuszony do przerwania działalności partyjnej.

Nostryfikował dyplom w Kazaniu i od 1908 r. pracował jako lekarz gminny w Sztabinie koło Augustowa. W 1910 r. wyjechał do Krakowa w celu dalszej specjalizacji w zakresie chirurgii i położnictwa. Pracował w klinikach w Krakowie i Lwowie. Podczas epidemii cholery był lekarzem rewizyjnym w Zwardoniu i Bełżcu, a potem pracował w Kasie Chorych w Borysławiu. W 1911 r. został asystentem przy katedrze higieny i bakteriologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1912 r. wyjechał na roczne stypendium, celem studiów bakteriologicznych w Instytucie Pasteura w Paryżu. W 1914 r. powrócił do kraju. Zamieszkał w Choroszczy pod Białymstokiem i tam pracował jako lekarz fabryczny. Wkrótce przeniósł się do Wilna, gdzie był zatrudniony w szpitalu Czerwonego Krzyża.

Po wybuchu I wojny światowej powrócił do działalności partyjnej w PPS-Lewicy. Zorganizował Uniwersytet Ludowy im. A. Mickiewicza, którym w katach 1915-1917 kierował. Był członkiem Rady Miejskiej w Wilnie oraz organizatorem samopomocy robotniczej. Ciężko chory na gruźlicę, w 1917 r. wyjechał na leczenie do Zakopanego.

Zmarł 26 listopada 1918 r. w Zakopanem.

Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości.

Opublikował Pamiętnik, Warszawa 1934.

Żonaty z Cecylią Ostachiewiczówną, nauczycielką i działaczką PPS, miał z nią syna.