Juliusz Bandrowski–Kaden

Urodził się 24 lutego 1885 r. w Rzeszowie. Syn Juliusza, lekarza i publicysty, oraz Heleny z Kadenów, pianistki. Brat Tadeusza Lucjana Feliksa Bandrowskiego (zob.).

Uczył się w gimnazjach we Lwowie i Krakowie, gdzie uzyskał maturę. W latach 1903-1904 pracował jako nauczyciel muzyki na Kaukazie. Rozpoczęte studia w konserwatoriach Lwowa i Krakowa kontynuował w Lipsku, od 1907 r. w Brukseli, gdzie równolegle studiował filozofię na tamtejszym uniwersytecie. Konserwatorium w Brukseli ukończył z odznaczeniem. Widząc, iż skutki złamanej w dzieciństwie ręki utrudniają mu uzyskanie pełnej biegłości technicznej, zrezygnował z kariery pianisty.

W 1907 r. rozpoczął pracę publicystyczną; zamieszczał liczne korespondencje w prasie krakowskiej, lwowskiej i warszawskiej, głównie w „Tygodniku Ilustrowanym” i w „Scenie i Sztuce”. Był jednym z założycieli Stow. Młodzieży Polskiej im. J. Lelewela, pozostającego od 1910 r. jako oddział „Filarecji” pod wpływem Zw. Strzeleckiego.

W latach 1909-1912 członek ZWC i Zw. Strzeleckiego w Belgii. W 1913 r. powrócił do Krakowa.

W czasie I wojny światowej od sierpnia 1914 r. w Legionach Polskich. Zajmował stanowisko oficera ordynansowego w sztabie oddziału J. Piłsudskiego, potem 1 pp LP i I Brygady. Mianowany ppor. piech., prawdopodobnie z dniem 12 listopada 1914 r. Swoimi pracami literackimi z tego okresu przyczynił się do ogromnego spopularyzowania idei legionowej i postaci J. Piłsudskiego. Po dymisji J. Piłsudskiego (26 września 1916) przeszedł do 5 pp LP, gdzie był dowódcą plut. w II baonie, a później adiutantem tego baonu.

W czasie kryzysu przysięgowego w lipcu 1917 r. wydalony z Legionów, został wcielony do armii austro-węgierskiej, z której w drodze rewizji wojskowo-lekarskiej wkrótce go zwolniono. Wstąpił wówczas do POW. Był m.in. komisarzem skarbowym POW w Krynicy.

Po rozbrojeniu Austriaków w Krakowie od 6 listopada do 9 grudnia 1918 r. pełnił służbę w biurze prasowym DOGen Kraków (od 18 listopada kierownik biura). 18 listopada awansował na por. piech. Od 9 grudnia aż do końca wojny zajmował stanowisko szefa biura prasowego Naczelnego Dowództwa, a także wydawał pismo „Żołnierz Polski”. W 1920 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie wygłosił ponad 100 odczytów o Wojsku Polskim. 25 sierpnia 1920 r. awansowany na kpt. piech. (z dniem 1 kwietnia). Po powrocie do kraju z dniem 3 października 1921 r. przeszedł do rezerwy. Zweryfikowany jako kpt. rez. piech. z 1 czerwca 1919 r.

Literat, w 1920 r. należał do komitetu redakcyjnego miesięcznika „Skamander”. W latach 1923-1926 był prezesem Zw. Zawodowego Literatów Polskich. W 1926 r. objął dział literacki dziennika „Głos Prawdy”, a od 1927 r. redagował niedzielny dodatek do tego pisma „Głos Prawdy Literacki”. W latach 1929-1939 prowadził taki dodatek w prorządowej „Gazecie Polskiej”. W 1933 r. został sekretarzem generalnym powołanej wówczas Polskiej Akademii Literatury, której był jednym z głównych zwolenników i organizatorów. W 1935 r. wszedł w skład pięcioosobowego zarządu komisji zagranicznej PEN-Clubu, reprezentując wielokrotnie literaturę polską na zjazdach krajowych i zagranicznych. Wspólnie z Arnoldem Szyfmanem założył Tow. Krzewienia Kultury Teatralnej. Był także radnym m. st. Warszawy.

Należał do najwybitniejszych powieściopisarzy. Jego utwory, wznawiane wielokrotnie i współcześnie, stały się podstawą dla dwóch filmów fabularnych.

Podczas kampanii 1939 r. 8 września objął dział propagandy i cenzury w komisariacie cywilnym przy Dowództwie Obrony Warszawy. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Warszawie, biorąc udział w tajnym nauczaniu i utrzymując się z lekcji muzyki.

Na skutek ostrzału artyleryjskiego ciężko ranny 6 sierpnia 1944 r. w swoim mieszkaniu (ul. Kaliska 13), zmarł z ran 8 sierpnia w szpitalu powstańczym przy ul. Joteyki 6. Pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym w Warszawie kwat. 4.

Odznaczony orderem Polonia Restituta 3 kl., Krzyżem Niepodległości, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi, belgijskim orderem Leopolda 2 kl. oraz jugosłowiańskim orderem św. Sawy 3 kl.

Opublikował: Piłsudczycy (5 wyd.); Bitwa pod Konarami, Kraków 1915; Spotkanie, Warszawa 1916; Bitwa pod Łowczówkiem, „Wiadomości Polskie” nr 8/1915; Doktorzy I-ej Brygady, „Wiadomości Polskie” nr 22/1915; Bitwa pod Konarami, „Wiadomości Polskie” nr 34/1915; Artyści w Legionach, „Świat” nr 37/1915; Z walk I Brygady na Polesiu Wołyńskim, „Wiadomości Polskie” nr 54/1915; Wielkanoc na pozycjach, „Świat” nr 21/1916; Jak obchodziliśmy święto Czwartaków, „Świat” nr 36/1916; Na postoju I Brygady, „Wiadomości Polskie” nr 68/1916; Gospodarka I-szej Brygady I-szego Legionu, w: Kalendarz Legionów na rok 1917, Chicago 1916; Kawaleria I Legionu, w: Kalendarz Legionów na rok 1917, Chicago 1916; W trzecią rocznicę bitwy pod Kołodziejami, „Wiarus” zesz. 29/1919; Rocznica 5 p.p. Legionów Polskich, „Żołnierz Polski” nr 77/1919; Przypięcie odznaki „Za wierną służbę”, „Panteon Polski” nr 13/1925; Bitwa pod Kołodziejami, w: Geniusz niepodległości, Lwów 1932; Imieniny Komendanta, w: Geniusz niepodległości, Lwów 1932.

Żonaty z Romaną Lewińską, miał z nią synów bliźniaków: Andrzeja (13 XI 1921-VI 1943), który jako żołnierz AK poległ w akcji bojowej na pl. Napoleona, oraz Pawła (13 XI 1921-15 IX 1944), ppor. AK, poległego w powstaniu warszawskim.