Bojownikom niepodległości

Karol Liljenfeld–Krzewski

(1893-1944)

Urodził się 26 lutego 1893 r. w Lublinie. Syn Hermana, lekarza, i Justyny z Meyersonów. Brat Szymona (zob.).

Uczęszczał do szkoły handlowej w rodzinnym mieście (1903-1910). Należał do tajnej organizacji młodzieżowej, związanej ideowo z PPS. W 1913 r. zdał egzaminy uzupełniające w Gimnazjum Filologicznym im. Stanisława Staszica w Lublinie. Od 1911 r. jako student nadzwyczajny studiował polonistykę na Wydz. Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Korzystał ze stypendium J. Wohla.

Członek „Promienia”, a od października 1912 r. Zw. Strzeleckiego.

W czasie I wojny światowej od końca 1914 r. w POW. Z baonem warszawskim POW 29 sierpnia 1915 r. dołączył do I Brygady Legionów Polskich. Służył w III baonie 1 pp LP, uzyskując stopień sierż. Ranny pod Wielką Miedwieżą w listopadzie 1915 r. Po rekonwalescencji przebywał w Domu Uzdrowieńców LP w Kamieńsku, po czym powrócił do pułku. Uczestniczył w życiu kulturalnym Legionów; redagował pisma „Konferencja Pokojowa” i „Zuchowaty”.  Stworzył postać literacką kpr. Szczapy. W 1916 r. odkomenderowany do POW.

Był zastępcą komendanta obwodu Zawiercie, a potem komendantem POW w Lublinie. Następnie w Warszawie.

W latach 1917-1918 studiował na Wydz. Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. Brał udział w rozbrajaniu Niemców w listopadzie 1918 r., po czym automatycznie przeszedł do WP.

Od 13 listopada 1918 do 15 stycznia 1919 r. był oficerem służbowym w Adiutanturze Generalnej Naczelnego Wodza. Następnie (do 18 maja) referent w Oddz. I Naczelnego Dowództwa i szef wydz. III (ofensywnego) biura wywiadowczego Oddz. II Naczelnego Dowództwa (do 19 czerwca 1920 r.). W czasie wojny z bolszewikami został dowódcą 10 komp. 201 pp Armii Ochotniczej. Od 4 września do 1 grudnia dowodził baonem tego pułku. 14 października awansował do stopnia kpt. piech.

Od 2 stycznia 1921 do 2 listopada 1923 r. referent w wydz. ewidencyjnym Oddz. II Sztabu Generalnego. Zweryfikowany jako kpt. piech. z 1 czerwca 1919 r. W latach 1923-1924 przebywał na III kursie doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Awansowany z dniem 15 sierpnia 1924 r. na mjr. piech., po ukończeniu szkoły od 16 października 1924 do 22 czerwca 1926 r. referent w Oddz. IV Sztabu Generalnego. Związany z pisudczykami, należał do redakcji pisma „Droga”, publikował też w „Gazecie Polskiej”, „Kurierze Porannym” i w „Wiadomościach Literackich”. Po przewrocie wojskowym w 1926 r. został oficerem sztabowym do zleceń w biurze II wiceministra SWojsk (do 31 października 1927). Następnie do 4 listopada 1928 r. dowodził III baonem 1 pp leg. Potem objął funkcję oficera ds. szkolenia w Biurze Inspekcyjnym GISZ. Od 2 września 1931 r. był szefem sztabu 10 DP, a od 15 października 1932 r. szefem wydz. propagandy Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego. Od 14 listopada 1932 do 21 lipca 1933 r. p.o. szefa tego instytutu. 28 lutego 1935 r. przeniesiony w stan spoczynku.

W październiku 1934 r. został prezesem Głównej Rady Programowej Polskiego Radia i stanowisko to zajmował do wojny.

Członek Zw. Legionistów Polskich, działacz BBWR i OZN. Członek Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski w Warszawie. Należał do grupy politycznej piłsudczyków skupionych wokół pisma „Zaczyn”, którego był zastępcą redaktora naczelnego.

W 1939 r. zmobilizowany do WP, podczas kampanii wrześniowej służył w Biurze Propagandy NW. Po 17 września przeszedł do Rumunii. Początkowo przebywał w Buzau, a następnie (zapewne od grudnia) w Bukareszcie. Uczestniczył w działaniach politycznych piłsudczyków na tym terenie m.in. w pierwszej fazie przygotowań do ucieczki marsz. Edwarda Rydza-Śmigłego z internowania. W 1940 r. wyjechał do Turcji, a potem do Palestyny. Zamieszkał w Jerozolimie. Jako wybitny piłsudczyk nie był powoływany do służby wojskowej. Uczestniczył w działalności politycznej piłsudczyków w Palestynie. W drugiej połowie 1942 r. odpowiadał za sprawy łączności między piłsudczykami przebywającymi na tym obszarze. Ostatecznie w 1943 r. uzyskał przydział do WP, z równoczesnym przeniesieniem w stan nieczynny.

Zmarł 29 kwietnia 1944 r. w Jerozolimie i został pochowany na Cmentarzu Katolickim na górze Syjon.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości, orderem Polonia Restituta 5 kl., czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Zasługi Wojsk Litwy Środkowej, jugosłowiańskim orderem Orła Białego i rumuńskim orderem Korony Rumunii 4 (?) kl.

Żonaty z Marią Stodalską, a po rozwodzie (od 1933 r.) z Marią Barczyk, małżeństwa te były bezpotomne.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 18/1931
Źródła

W. Chocianowicz, W 50 lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Londyn 1969; W.T. Drymmer, W służbie Polsce, Warszawa 1998; M. Gałęzowski, Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, Warszawa 2010; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; „Monitor Polski” nr 18/1931; V Lista strat Legionów Polskich, Piotrków 1916; K. Pluta-Czachowski, w: PSB t. XV/1970; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932.