Bojownikom niepodległości

Kazimierz Fabrycy

(1888–1958)

Kazimierz FabrycyUrodził się 7 marca 1888 r. w Odessie. Syn Antoniego, adwokata, oraz Marii z Żerów.

Ukończył Gimnazjum Niemirowskie w Odessie (1906), po czym studiował na politechnice we Lwowie i od 1913 r. w Monachium, uzyskując dyplom inżyniera (1914). Obył obowiązkową służbę wojskową w armii rosyjskiej; otrzymał stopień chor. rez. piech.

Był jednym z założycieli ZWC (czerwiec 1908), następnie należał do Związku Strzeleckiego. Ukończył kurs oficerski i zdał egzamin, uzyskując odznakę tzw. „parasol”. W latach 1913–1914 był instruktorem oraz komendantem średniego i wyższego kursu oficerskiego.

Po wybuchu wojny 6 sierpnia 1914 r. przydzielony do 1 komp. strzeleckiej, od 10 sierpnia był jej dowódcą (1 komp. IV baonu). Po zajęciu Kielc (22 sierpnia) wysłany do Krakowa, był organizatorem i dowódcą III baonu 2 pp LP. Mianowany 20 września kpt. piech., brał udział w kampanii karpackiej Po przeniesieniu baonu do 3 pp LP (3 grudnia 1914) do 15 kwietnia 1915 r. dowódca II baonu tego pułku. 18 stycznia 1915 r. awansował na mjr. piech. Przydzielony do I Brygady, służył w jej sztabie m.in. jako oficer operacyjny. Następnie pełnił służbę w 1 pp LP. Był zastępcą dowódcy i w zastępstwie dowódcą pułku. Ranny w rękę pod Kuklami (24 października 1915).

W następstwie kryzysu przysięgowego zwolniony z Legionów. Od 20 lipca 1917 do 23 marca 1918 r. internowany przez Niemców w Beniaminowie.

Uwolniony, wstąpił do PSZ. Od 21 kwietnia był dowódcą kadry 4 pp oraz kursu oficerów piechoty w Ostrowi Mazowieckiej, a następnie komendantem garnizonu oraz organizatorem kursu uzupełniającego dla oficerów b. I KP w Dęblinie. 12 października otrzymał stopień ppłk. piech.

Po rozkładzie Austro-Węgier objął dowództwo twierdzy dęblińskiej, w której zorganizował 4 (potem 34) pp, zostając jego dowódcą. Zajmował stanowisko zastępcy, a od 18 stycznia do 25 lipca 1919 r. inspektora szkół wojskowych piechoty i zastępcy Generalnego Inspektora Piechoty. W okresie od 22 listopada 1919 do 12 lutego 1920 r. szef sztabu DOGen Poznań, po czym szef sztabu 12 DP. Już 1 marca objął funkcję dowódcy XXXI BP. Z dniem 1 kwietnia otrzymał stopień płk. piech. Następnie dowodził XX BP, był zastępcą szefa Oddz. III MSWojsk (od 4 lipca) i dowódcą XXII BP (od 16 września).

Po zakończeniu wojny, zweryfikowany jako płk piech. z 1 czerwca 1919, od 24 września 1923 do 20 sierpnia 1926 r. dowodził 3 DP Leg. Z dniem 15 sierpnia 1924 r. otrzymał stopień gen. bryg. 20 sierpnia 1926 r. został II wiceministrem SWojsk. 1 stycznia 1931 r. otrzymał stopień gen. dyw. Przy reorganizacji MSWojsk 3 sierpnia 1931 r. objął stanowisko I wiceministra. Od 12 czerwca 1934 r. był inspektorem armii z siedzibą we Lwowie. 11 lipca 1939 r. otrzymał dowództwo Armii „Karpaty”.

Dowodził nią (potem jako „Małopolska”) do 12 września 1939 r. Następnie otrzymał dowództwo nowej armii „Karpaty”, tworzonej na tzw. przyczółku rumuńskim. Po wkroczeniu Sowietów 18 września przeszedł do Rumunii. Później przedostał się do Turcji i na Bliski Wschód, gdzie początkowo służył w Ośrodku Zapasowym Samodzielnej Bryg. Strzelców Karpackich, a następnie w tzw. 2 grupie w Palestynie.

Po wojnie przybył do Wlk. Brytanii. Początkowo pracował na farmie rolnej, potem zamieszkał w Londynie. Brał udział w życiu politycznym emigrantów. Był członkiem I (19 grudnia 1954–17 grudnia 1957) oraz II Rady RP (od 27 marca 1958), wybranym z listy Niezależnego Ruchu Społecznego. Należał także do głównej komisji Skarbu Narodowego RP. Sprawował funkcję kanclerza Kapituły Orderu Polonia Restituta, był prezesem Koła Generałów, Pułkowników i Wyższych Dowódców. W okresie konfliktu prezydenta Augusta Zaleskiego z gen. Władysławem Andersem opowiedział się po stronie tego pierwszego.

Zmarł w nocy z 17 na 18 lipca 1958 r. w Londynie i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Hampstead.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., Polonia Restituta 2 i 3 kl., Krzyżem Niepodległości, sześciokrotnie Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi, estońskim orderem Orła 1 kl., fińskim Krzyżem Ansioristi i orderem Białej Róży 1 kl., francuską Legią Honorową 2 i 3 kl., łotewskim orderem Trzech Gwiazd 1 kl., rumuńskim orderem Korony Rumunii 1 i 3 kl., szwedzkim orderem Miecza 1 kl. i węgierskim Krzyżem Zasługi 1 kl., pośmiertnie otrzymał order Polonia Restituta 1 kl.

Opublikował: Wspomnienia z II Żelaznej Brygady, „Federacja” nr 7, 8/1929, 1–2, 3-5/1930, Wyprawa Piłsudskiego do Kielc, w: Legiony na polu walki (Piotrków 1916).

Żonaty (od 21 XI 1911) z Jadwigą Pawlewską, miał z nią syna Jerzego (7 X 1914–29 IX 1939), por. WP, poległego w kampanii wrześniowej i córkę Aleksandrę Jadwigę (1916–10 VIII 1951) zamężną Horoch sekundo voto Sumowską.

Źródła

W.K. Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914–1917. Słownik biograficzny t. I, Warszawa 2005; IV lista strat Legionów Polskich, Piotrków 1916; R. Dalecki, Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 r., Rzeszów 1989; Encyklopedia Wojskowa t. II, Warszawa 1932; T. Kasprzycki, Kartki z dziennika oficera I Brygady, Warszawa 1934; Kierownictwo obozu niepodległościowego na obczyźnie 1945–1990, Londyn 1996; A. Krasicki, Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914–1916, Warszawa 1988; T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991; Księga chwały piechoty, Warszawa 1937–1939; Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1994; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, Warszawa 1917; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; G. Łukomski, w: Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945 t. II (1914–1921) cz. 1, Koszalin 1993; T. Malinowski, M. Szumański, 2 Pułk Piechoty Legionów Polskich t. I: Karpaty, Warszawa 1939; „Monitor Polski” nr 18/1931; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; R. Rybka, K. Stepan, Rocznik oficerski 1939, Kraków 2006; S.F. Składkowski, Beniaminów 1917–1918, Warszawa 1935; S.F. Składkowski, Moja służba w Brygadzie. Pamiętnik polowy, Warszawa 1990; P. Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa 1994; Twórcy Współczesnej Polski, Warszawa 1938; A. Suchcitz, Emigracyjne losy polskiej generalicji po 1945 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” nr 3/1993; A. Wojtaszak, Generalicja Wojska Polskiego 1921–1926, Szczecin 2005.