Bojownikom niepodległości

Kazimierz Nosalewski

1871–1947

ks. Kazimierz Nosarzewski

Urodził się 21 lutego 1871 r. w Smotryczu na Podolu w rodzinie ziemiańskiej. Syn Aleksandra i Zofii z hr. Potockich.

Ukończył gimnazjum w Kamieńcu Podolskim oraz Seminarium Duchowne w Żytomierzu; w roku 1899 przyjął święcenia kapłańskie. W latach 1899–1904 wikariusz w Barze, 1904–1905 administrator parafii i proboszcz w kościele św. Fryderyka we wsi Ternówka (Tarnówka?). Od roku 1905 proboszcz parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Płoskirowie w guberni podolskiej. Od roku 1906 w całym powiecie płoskirowskim zorganizował tajne szkolnictwo polskie i oświatę polską. Założył sieć ochronek i zainicjował budowę szeregu szkół polskich. Prowadził działalność niepodległościową wśród młodzieży. W latach 1908–1910 zbudował w Płoskirowie nowy kościół – św. Anny (w roku 1936 świątynia została zamknięta i wysadzona przez władze sowieckie). Przewodniczył lokalnemu Towarzystwu Dobroczynności. Współorganizował Polską Macierz Szkolną na Podolu, wszedł w skład jej Zarządu Głównego. Zaangażowany w restytucję diecezji kamienieckiej ze stolicą w Kamieńcu Podolskim. W roku 1907 za wiedzą i poparciem administratora apostolskiego diecezji kamienieckiej bp. Karola Niedziałkowskiego (1846–1911) pojechał do Rzymu z petycją do papieża Piusa X (1835–1914), podpisaną przez ponad 50 tysięcy wiernych, o obsadzenie stolicy biskupiej w Kamieńcu. W roku 1909 sprowadził do Proskurowa bezhabitowe Zgromadzenie Córek Najświętszego Serca NMP, organizujące tajne szkoły i zakłady wychowawcze.

Po wybuchu I wojny światowej (28 lipca 1914) brał udział w tworzeniu polskich formacji wojskowych w Rosji, wspierał działalność niepodległościową. Organizator i prezes Obywatelskiego Komitetu Pomocy Rannym, w roku 1915 Komitetu Pomocy Jeńcom i Więźniom Politycznym. Po wybuchu rewolucji lutowej w Rosji w 1917 r. został komisarzem na Płoskirów Polskiego Komitetu Wykonawczego na Rusi. W roku 1918 uzyskał godność kanonika honorowego Kapituły Żytomierskiej. W marcu 1919 r., gdy oddziały Armii Czerwonej zajmowały Płoskirow, dwukrotnie był aresztowany. Pierwszy raz jako zakładnik, drugim razem – za głoszenie kazań o charakterze kontrrewolucyjnym. Dzięki interwencji parafian wyszedł na wolność. Przedostał się przez linię frontu do Polski. Na polecenie wizytatora apostolskiego ks. Achillesa Rattiego (od 1922 papieża Piusa XI) przybył do Kamieńca Podolskiego z bullą papieską (Benedykta XV) w celu otwarcia diecezji kamienieckiej. 8 grudnia 1919 r. wygłosił powitalne przemówienie podczas ingresu księdza biskupa Piotra Mańkowskiego (1866–1933) do Katedry w Kamieńcu Podolskim. W latach 1919–1926 pełnił funkcje wikariusza generalnego diecezji kamienieckiej oraz od 1922 proboszcza Katedry. Po włączeniu Kamieńca Podolskiego do Związku Sowieckiego (od lipca 1920) z biskupem Piotrem Mańkowskim przeniósł się do Polski. Od roku 1920 mianowany prałatem papieskim. W latach 1920–1925 pełnił funkcję rektora Małego Seminarium Duchownego diecezji kamienieckiej w Buczaczu założonego przez bp. Mańkowskiego. W roku 1922 mianowany protonotariuszem apostolskim. W latach 1927–1933 rektor Małego Seminarium Duchownego diecezji łuckiej we Włodzimierzu Wołyńskim. 1927–1939 rektor oraz proboszcz kościoła pojezuickiego Najświętszego Serca Pana Jezusa we Włodzimierzu Wołyńskim. Radny miejski, współorganizator średniej szkoły mechanicznej w tym mieście. W latach 1938–1939 senator RP z województwa wołyńskiego; członek klubu poselskiego Obozu Zjednoczenia Narodowego.

Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. wyjechał przez Lwów do Przemyśla; na początku roku 1940 mieszkał w klasztorze ss. karmelitanek bosych w Przemyślu; 3 maja 1940 wyjechał do Krakowa; od roku 1941 mieszkał w klasztorze karmelitów w Krakowie.

Po wojnie, we wrześniu 1945 r. podjął pracę duszpasterską w parafii Łomnica koło Mysłakowic na Dolnym Śląsku, gdzie zmarł 29 kwietnia 1947 r., został pochowany przy ścianie miejscowego kościoła parafialnego.

Odznaczony złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Niepodległości.

Źródła

„Monitor Polski” 1937, nr 64; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, t. 2, Warszawa 1939; Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny, t. IV, Warszawa 2009; Roman Dzwonkowski, Losy duchowieństwa katolickiego w ZSRR 1917–1939. Martyrologium, Lublin 1998; Witalij Rosowski, Dzieje rzymskokatolickiej diecezji kamienieckiej w latach 1918–1941, Lublin 2008; Maria Dębowska, Rewindykacja pojezuickiego kościoła i klasztoru we Włodzimierzu Wołyńskim w 1921 roku, „Studia Pastoralne” 2014, nr 10.