Bojownikom niepodległości

Konstancja Jaworowska z Klępińskich

(1881–1959)

Konstancja JaworowskaUrodziła się 11 marca 1881 r. w Domanicach pow. Siedlce. Córka Aleksandra, ziemianina. Siostra Jana (zob.), żona Rajmunda (zob.).

W 1898 r. podjęła naukę na pensji w Warszawie. Należała do kółka samokształceniowego zbliżonego do Narodowej Demokracji.

Uczestniczyła w tajnej działalności oświatowej. Prowadziła kółko robotnic fabrycznych i pracowała w bibliotece Wydziału Czytelń Bezpłatnych Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. W 1901 r. zamieszkała w Siedlcach.

Tam podjęła działalność w PPS ps. „Jadwiga”. Była łączniczką okręgowca, brała udział w pracy agitacyjnej. Zdekonspirowana, w lipcu 1902 r. wyjechała z Siedlec do Warszawy. Pracowała w technice partyjnej, była agitatorką dzielnicy „Jerozolima”. Od grudnia uczestniczyła w działalności partyjnej w Białymstoku, skąd, zagrożona aresztowaniem, wiosną 1903 r. powróciła do Warszawy. Objęła kierownictwo dzielnicy „Jerozolima”. Od 1904 r. pozostawała na stopie nielegalnej – była członkiem Warszawskiego Komitetu Robotniczego. Następnie przejęła kierownictwo składu wydawnictw Centralnego Komitetu Robotniczego PPS. Z powodu choroby w grudniu wyjechała na leczenie do Zakopanego.

Po powrocie do Warszawy w sierpniu 1905 r. została skierowana do działalności w Żyrardowie, a następnie prowadziła biuro Wydziału Bojowego i biura paszportowego Organizacji Bojowej PPS. Aresztowana w listopadzie, została skazana w trybie administracyjnym na zesłanie do Archangielska. Dzięki staraniom Stanisława Patka uzyskała zgodę na wyjazd za granicę. 17 grudnia 1906 r. uwolniona, wyjechała do Krakowa. Wkrótce powróciła nielegalnie do Warszawy i podjęła działalność w szeregach PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Bliska współpracowniczka J. Piłsudskiego. W 1907 r. odsunęła się od pracy partyjnej, do której powróciła w 1911 r.

W styczniu 1912 r. na terenie Królestwa Polskiego założyła  nielegalny Związek Chłopski, ściśle związany z PPS-Frakcją Rewolucyjną.

W 1912 r. podjęła pracę zawodową jako nauczycielka w szkole rolniczej w Kruszynku, gdzie pracowała przez dwa lata.

W latach 1912–1914 przedstawicielka Związku Chłopskiego w Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. Należała też do Związku Walki Czynnej.

W czasie I wojny światowej wyjechała z Krakowa na teren Królestwa Polskiego, celem prowadzenia działalności wywiadowczej i organizowania dywersji na tyłach wojsk rosyjskich. Następnie dotarła do Warszawy, gdzie weszła w skład trzyosobowego Tymczasowego Komitetu Wykonawczego PPS, będącego naczelną instancją partyjną dla terenów pod władzą rosyjską.

Równocześnie w kierownictwie POW zajmowała się sprawami politycznymi. Kierując Związkiem Chłopskim, reprezentowała go w Unii Stronnictw Niepodległościowych. Redagowała nielegalne pisma „Chłopska Sprawa” oraz „Lud i wolność”. Po zajęciu Warszawy przez Niemców w sierpniu 1915 r. została sekretarką organizacji warszawskiej PPS. Aresztowana w listopadzie przez Niemców, była więziona w Kaliszu, na Pawiaku w Warszawie, a potem osadzona w obozie jenieckim w Szczypiornie. Wywieziona w głąb Niemiec, przebywała w Lauban. W 1916 r. uwolniona, powróciła do nielegalnej działalności w PPS.

Po odzyskaniu niepodległości 3 grudnia 1918 r. wybrana członkiem Warszawskiego Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS. Z ramienia partii sprawowała funkcję radnej m.st. Warszawy (1919–1927). Jednocześnie była przewodniczącą Oddziału Warszawskiego TUR. W 1928 r. przeszła do propiłsudczykowskiej PPS d. Frakcji Rewolucyjnej i do września 1939 r. wchodziła w skład jej władz centralnych. W 1930 r. została przewodniczącą Zarządu Głównego Stow. Oświaty Robotniczej. Należała do czołowych działaczy Stow. b. Więźniów Politycznych d. Frakcji Rewolucyjnej. Redagowała pisemko historyczne „Z Pola Walki”. W 1937 r. objęła funkcję przewodniczącej zarządu tego stow.

W czasie II wojny światowej przebywała w Warszawie.

Od lutego 1946 r. pracowała jako rejestratorka w oddziale warszawskim Ubezpieczalni Społecznej.

W grudniu 1945 r. wstąpiła do PPS, a po jej wchłonięciu przez PPR od grudnia 1948 r. była członkiem PZPR. W lipcu 1952 r. na własną prośbę skreślona z listy członków partii.

Zmarła 2 sierpnia 1959 r. w Warszawie i została pochowana na tamtejszym Cmentarzu Wojskowym na Powązkach kwat. A-22.

Zamężną (w latach 1902–1909) z Bolesławem Bergerem (zob.), a po rozwodzie (od 1915 r.) z Rajmundem Jaworowskim (zob.), z którym miała córkę Janinę (21 IX 1918–30 IX 1944) zamężną Staszewską, poległą w powstaniu warszawskim.

Odznaczona Krzyżem Niepodległości z mieczami.

Źródła

L. Haas, w: Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego t. 2, Warszawa 1987; „Monitor Polski” nr 300/1930.