Maria Gomólińska

Urodziła się 4 marca 1866 r. w Pińsku. Córka Leona i Pulcherii z Hołynców.

Ukończyła pensję w Warszawie, potem kształciła się na tajnych kursach, a w latach 1882-1892 studiowała w Monachium języki obce i pedagogikę.

Po śmierci ojca powróciła do Warszawy, gdzie jako nauczycielka pracowała w prywatnych szkołach, a jednocześnie stała się jedną z najczynniejszych działaczek radykalnego ruchu oświatowego. Członek Koła Czytelniczego i Komisji Katalogowej XV Czytelni Bezpłatnej Warszawskiego Tow. Dobroczynności, wkrótce przejęła zarząd Czytelni. Równocześnie wykładała historię na różnych nielegalnych kursach. Od 1895 r. była

nauczycielką w tajnej szkole dla dziewcząt Stefanii Sempołowskiej. Związana z Kobiecym Kołem Oświaty Ludowej, po połączeniu go z Kołem Pracy Kobiet Korony i Litwy (1894 r.) została w nim przewodniczącą Sekcji Prowincjonalnej i sekretarką Sekcji Bibliotecznej.

W połowie lat 90. weszła do Zarządu Wydz. Czytelni Bezpłatnych, obejmując przewodnictwo Komisji Katalogowej Warszawskiego Tow. Dobroczynności. Na skutek denuncjacji J. Jeleńskiego aresztowana 23 grudnia 1899 r. przez władze rosyjskie z gronem działaczy, po czym osadzona w więzieniu kobiecym „Serbia”. Zwolniona 6 maja 1900 r., powróciła do działalności w Warszawskim Tow. Dobroczynności. Podjęła też wykłady na tajnych kursach wakacyjnych dla nauczycieli ludowych. W 1903 r. wyrokiem administracyjnym skazano ją na dwa lata dozoru policyjnego oraz nakazano usunięcie jej z funkcji w Warszawskim Tow. Dobroczynności. Od tej pory działała nieoficjalnie w zarządzie Czytelni Bezpłatnych i faktycznie do 1914 r. przewodziła Komisji Katalogowej. Równocześnie od 1903 r. uczestniczyła w pracach Tajnego Tow. Pedagogicznego, które opracowało ideowe i teoretyczne podstawy walki o szkołę polską. W 1904 r. była współorganizatorką i potem członkiem zarządu nielegalnego Koła Wychowawców. Z ramienia tych organizacji uczestniczyła w 1905 r. w organizowaniu strajku szkolnego i zapoczątkowaniu ruchu zawodowego nauczycieli. Angażowała się w tworzenie prywatnych szkół średnich tzw. kompletów. Jako przedstawicielka Koła Wychowawców w marcu 1905 r. weszła do Zarządu Zw. Tow. Samopomocy Społecznej, brała udział w pracach jego Centralnego Biura i w Kole Oświaty. Współpracowała ze Stow. Kursów dla Analfabetów Dorosłych, była współzałożycielką Tow. Czytelni m. Warszawy (październik 1906). Włączyła się w tworzenie Uniwersytetu dla wszystkich, była członkiem jego Zarządu i prelegentką objazdową. Wraz z innymi członkami Zarządu aresztowana 25 października 1908 r. przez władze rosyjskie, po czym decyzją gen.-gubernatora warszawskiego skazana na opuszczenie terenu Królestwa Polskiego na okres stanu wojennego. Wyjechała do Pińska, skąd po amnestii w 1909 r. powróciła do Warszawy. Współpracowała z Biblioteką Kolejową.

W czasie I wojny światowej prelegentka na kursach dla nauczycieli w biurze Porad dla Bezdomnych. Po zajęciu w sierpniu 1915 r. Warszawy przez Niemców organizowała kursy dla dorosłych przy Wydz. Oświecenia Komitetu Obywatelskiego. Kursy te jako Sekcja Oświaty Pozaszkolnej stały się autonomiczną instytucją wydz. oświaty Zarządu m.st. Warszawy. Pracowała tu jako instruktorka i wizytatorka.

W niepodległej Polsce mieszkała w Warszawie. W utworzonym w 1919 r. Centralnym Biurze Kursów dla Dorosłych (później: Instytut Oświaty Dorosłych) w latach 1925-1928 była przewodniczącą, a potem do 1932 r. wiceprzewodniczącą Zarządu. Równolegle pracowała jako nauczycielka historii w gimnazjum żeńskim H. Gepnerówny. Około 1932 r. otrzymała zaopatrzenie emerytalne dla osób szczególnie zasłużonych.

Zmarła 27 maja 1935 r. w Warszawie i została pochowana na tamtejszym Cmentarzu Parafialnym na Powązkach.

Odznaczona Krzyżem Niepodległości i orderem Polonia Restituta 5 kl.

Opublikowała: Karta z dziejów oświaty Warszawy, „Przełom” nr 3-4/1931.