Bojownikom niepodległości

Maria Jankowska

(1879–1937)

Maria JankowskaUrodziła się 6 lutego 1879 r. w Kerczu na Krymie. Córka Adama i Agaty.

Ukończyła gimnazjum w Kerczu. Od 1897 do 25 listopada 1902 r. studiowała medycynę na uniwersytecie w Zurychu. Należała wówczas do Koła Socjalistów Polskich, zajmującym się m.in. pomocą zesłańcom politycznym na Syberii. W 1903 r. uzyskała dyplom lekarski, który w 1904 r. nostryfikowała w Moskwie. Specjalizowała się w pediatrii.

Po ukończeniu studiów podjęła pracę w szpitalu w Jenikalach na Krymie. Po nostryfikowaniu dyplomu zamieszkała w Warszawie, pracowała w szpitalu na Woli i w zakładzie położniczym dr. Stankiewicza.

Należała do PPS i była wywiadowcznynią jej Organizacji Bojowej. Uczestniczyła w przygotowaniach do zamachu na generał-gubernatora Gieorgija Skałona. Na początku 1907 r. w jej mieszkaniu przy ul. Chłodnej 68 (gdzie przez pewien okres czasu mieściło się biuro partii) doszło do rewizji. W jej następstwie została z mężem aresztowana. Podejrzani o działalność w PPS, w trybie administracyjnym zostali zesłani w głąb Rosji do guberni wiackiej. W 1908 r. uzyskali zezwolenie na osiedlenie się w Żołudku koło Nowogródka, gdzie pracowali jako lekarze. Wraz z mężem zorganizowała szpital i aptekę. W 1911 r. uzyskali oni prawo zamieszkania na terenie Królestwa Polskiego z wyłączeniem Warszawy. Zamieszkali w Lublinie, pozostając pod dozorem policji. Pracowała w szpitalu dziecięcym (m.in. jako ordynator), w żłobku miejskim oraz Stacji Opieki nad Matką i Dzieckiem oraz Ambulatorium Miejskim.

W czasie I wojny światowej niosła pomoc lekarską legionistom i Polakom, żołnierzom armii zaborczych. W 1915 r. współorganizowała szpital legionowy w Lublinie, w którym prowadziła dwie sale. Od 1915 r. należała do POW. W 1917 r. została przewodniczącą Zarządu Okręgu Lubelskiego Ligi Kobiet. Z ramienia tej organizacji założyła i do 1921 r. prowadziła „Klub Uliczników” dla najbardziej potrzebujących dzieci. Należała do zarządu Towarzystwa Opieki nad Internowanymi Legionistami.

W niepodległej Polsce pracowała w Kasie Chorych jako lekarz rodzin urzędników. Była lekarzem w gimnazjach żeńskich i w domu dla sierot wojennych. Wiceprzewodnicząca Zrzeszenia Wojewódzkiego i należała do Zarządu Okręgu Lubelskiego Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet. Była organizatorką kolonii, półkolonii i od 1933 r. świetlic dla dzieci. Z jej inspiracji w 1936 r. rozpoczęto budowę Domu Dziecka w Lublinie.

Zmarła 19 października 1937 r. w Lublinie i została pochowana na tematejszym cmentarzu przy ul. Lipowej.

Odznaczona Krzyżem Niepodległości, złotym i srebrnym Krzyżem Zasługi.

Zamężna (od 1900 r.) z Pawłem Jerzym Jankowskim (zob.), miała syna Bartłomieja (zob.), córki Joannę (1906–1994) zamężną Szydłowską, plastyczkę, oraz Danutę Zofię (1910–1984) zamężną Magierską, polonistkę.

Była patronem Domu Dziecka w Lublinie.

Źródła

K. Jarzembowski, w: Słownik biograficzny miasta Lublina t. 1, Lublin 1993; „Monitor Polski” nr 92/1932, 259/1937; Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej na rok 1936, Warszawa 1936; G. Sztal, Maria i Paweł Jankowscy. Drogi do niepodległości, w: W drugim szeregu. Bohaterowie walk o niepodległość, Warszawa-Pułtusk 2019; ToMa, Trzy pokolenia niezwykłych lublinianek, www.radio.lublin.pl/2020/03/trzy-pokolenia-niezwyklych-lublinianek/ [dostęp 9 IV 2021].