Bojownikom niepodległości

Maria Jodko-Narkiewicz

(1876–1962)

Urodziła się 27 lipca 1876 r. w Płocku. Córka Zygmunta, ziemianina, i Kazimiery z Marchwińskich..

Ukończyła sześcioklasową pensję w Płocku, po czym kontynuowała nauke w gimnazjum w rodzinnym mieście i Warszawie.

W Warszawie podjęła działalność w ruchu socjalistycznym; kolportowałą nielegalna literaturę i organizowała kółka kobiece. Należała do II Proletariatu, a potem PPS ps. „Maria Konopacka”, „Ulrichowa”, „Wrońska”, „Zapolska”. Zagrożona aresztowaniem wyjechała do Łodzi, a w 1895 r. przeniosła się do Szwajcarii.

Tam podjęła studia na Wydziale Literatury i Nauk Społecznych uniwersytetu w Genewie.

Należała do sekcji genewskiej Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich (ZZSP), a w kwietniu 1897 r. przeniosła się do sekcji londyńskiej. Jako jej sekretarz uczestniczyła w IV Zjeździe ZZSP w Zurychu (28-30 grudnia 1897). Po ślubie pracowała przeważnie we Lwowie i Krakowie. Do maja 1899 r. sekretarz sekcji lwowskiej ZZSP, około 1920 r. objęła funkcję sekretarza Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza. Współpracowała z pismem o kierunku socjalistycznym „Robotnica” (1904–1905). W 1905 r. przebywała w Paryżu i Londynie, zajmując się przerzutem broni i nielegalnej literatury na teren Królestwa Polskiego.Po powrocie przez pewien czas działała w kółkach oświatowych w Wilnie.

Następnie brała aktywny udział w ruchu socjalistycznym kobiet w Galicji. Była przewodniczącą sekcji kobiet krakowskiej PPSD. Jesienią 1910 r. prowadziła wykłady w szkole partyjnej PPSD. W tym czasie jako pierwsza kobieta weszła w skład Komitetu Wykonawczego PPSD. Była organizatorką I Zjazdu socjalistek polskich w Przemyślu – sprawowała funkcję jego przewodniczącej i referentki w sprawach organizacyjnych.

W czasie I wojny światowej w październiku 1914 r. z ramienia Polskiej Organizacji Narodowej przybyła do Łodzi w celu agitacji na rzecz Legionów Polskich.

W okresie międzywojennym niemal przez cały ten czas mieszkała w Paryżu. Pracowała w Komitecie Informacji i Propagandy o Polsce, Towarzystwa Propagandy Sztuki i Kultury, a od 1931 r. była członkiem sekcji finansowej Komitetu Pomocy Bezrobotnym Wychodźcom. W 1937 r. powróciła do Warszawy.

Podczas II wojny światowej mieszkała w Komorowie koło Pruszkowa. Po upadku powstania warszawskiego w 1944 r. organizowała pomoc dla ludności.

Od 1945 r. w PPS, a po jej wchłonięciu przez PPR od grudnia 1948 r. w PZPR. W 1957 r. otrzymała rentę dla zasłużonych. Mieszkała w Domu Weteranów Ruchu Robotniczego.

Zmarła 25 maja 1962 r. w Pruszkowie i została pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie kwat. B-12.

Odznaczona Medalem Niepodległości.

Zamężna (od 1898 r.) z Witoldem Jodko-Narkiewiczem (zob.), miała córki Marię (1900–1975) zamężną Paschalską, i Ewę.

Źródła

A. Jarosz, w: Polski Słownik Biograficzny t. XI/1964–1965; J. Kancewicz, w: Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego t. 2, Warszawa 1987; „Monitor Polski” nr 6/1934.