Urodził się 3 kwietnia 1889 r. w Mirowie pow. Częstochowa. Syn Konstantego, nauczyciela, oraz Marii ze Staszewskich. Wnuk powstańca 1863 r. Brat Antoniego (zob.) i Wiesława (zob.).
Początkowo uczęszczał do gimnazjum w Częstochowie. W 1905 r. należał do kierowników akcji strajkowej w szkole, w związku z czym przez krótki okres czasu był więziony przez władze carskie. Naukę kontynuował w polskiej szkole Waleriana Kuropatwińskiego i w 1908 r. uzyskał maturę. Następnie wyjechał do Lwowa i tam podjął studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. Po roku przeniósł się do Akademii Rolniczej w Dublanach, którą ukończył w 1912 r., uzyskując dyplom inżyniera rolnika. Następnie do wojny był asystentem przy katedrze botaniki, morfologii i fizjologii rolniczej prof. Seweryna Krzemieniewskiego.
W gimnazjum należał do tajnego kółka samokształceniowego oraz do Związku Przyszłość („Pet”), „Sokoła” i Towarzystwa Krajoznawczego. Po rozpoczęciu studiów w 1908 r. został przyjęty do „Zetu”. Brał aktywny udział w rozłamie w Organizacji Młodzieży Narodowej i „Zecie”, opowiadając się po stronie zwolenników walki czynnej.
Od 12 marca 1909 r. należał do Polskiego Związku Wojskowego we Lwowie – był członkiem sztabu okręgu, a od jesieni tego roku – sztabu naczelnego. Od wiosny 1910 r. należał do tajnej Armii Polskiej i Polskich Drużyn Strzeleckich. Był założycielem i do czerwca 1911 r. komendantem III PDS w Dublanach. Wykładał naukę o broni i naukę strzelania w szkole podchorążych. Od 1910 r. należał do Komendy Naczelnej i komendy I okręgu Armii Polskiej. Na jej I konferencji naczelnej (6-7 października 1911 r.) wybrany na sekretarza Komendy Naczelnej. Następnie objął też funkcję szefa komisji wydawniczej oraz regulaminowej. 29 listopada otrzymał najwyższy stopień w organizacji tj. podchorążego.
Był także organizatorem tajnego Oddziału Ćwiczebnego w Częstochowie i wiosną 1911 r. przewiózł tam podręczniki skautowe.
27 stycznia 1912 r. został członkiem „Hufca Świętego”, organizacji terrorystycznej, stawiającej sobie za cel walkę zbrojną z Rosją. Brał udział w przygotowaniach do niedoszłego zamachu na sobór prawosławny na pl. Saskim w Warszawie.
Był instruktorem na I międzyzaborowym kursie instruktorskim PDS we Lwowie (29 czerwca–15 lipca 1912). Podczas II konferencji naczelnej (15 października 1912) wybrany Komendantem Naczelnym PDS. Funkcję tę sprawował do wojny. W tym okresie doszło do zbliżenia stanowisk ze ZS. 31 lipca 1914 r. podporządkował organizację J. Piłsudskiemu.
Na początku sierpnia 1914 r. został dowódcą etapu w Pieskowej Skale oraz linii etapowej oddziału J. Piłsudskiego. 17 sierpnia objął dowództwo I baonu i sprawował je do 27 sierpnia. Odwołany przez NKN, do 30 sierpnia był szefem jego biura technicznego. Uczestniczył w organizowaniu 2 pp LP, w którym objął funkcję dowódcy I baonu. 29 września 1914 r. mianowany kpt. piech. Po bitwie pod Mołotkowem 13 listopada awansował na mjr. piech., zaś 14 marca 1915 r. na ppłk. piech. Od 15 kwietnia 1915 r. dowodził 2 pp LP. 25 września otrzymał stopień płk. piech. Ranny pod Hruziatynem (20 czerwca 1916), leczył się w szpitalu twierdzy nr 8 w Krakowie. Po dymisji J. Piłsudskiego 1 października 1916 r. został dowódcą I Brygady. Należał do grona najwybitniejszych dowódców legionowych.
Od kwietnia 1917 r. był szefem sztabu Legionów. W sierpniu wyjechał na kilkutygodniowy kurs dla wyższych dowódców w Sedanie. Na początku 1918 r. został wicedyrektorem Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu, a potem Rady Regencyjnej.
Po rozbrojeniu okupantów od 1 grudnia 1918 r. dowódca OGen Białystok i GO „Łapy”. Należał do organizatorów i przywódców prawicowego zamachu stanu (noc z 4 na 5 stycznia 1919). Po jego fiasku aresztowany, był przez krótki okres czasu więziony. 1 marca 1919 r. przeniesiony do rezerwy, pozostawał w niej do 4 grudnia. Od 1 lutego 1920 r. był dowódcą OWar. „Chełmno”. 19 marca został dowódcą 12 DP. Uczestniczył w walkach z bolszewikami na Ukrainie, należał do grupy najlepszych dowódców dywizji w tej wojnie. Był ranny.
Dywizją dowodził do sierpnia 1924 r. Zweryfikowany jako gen. bryg. z 1 czerwca 1919, w 1922 r. otrzymał dodatnią ocenę marsz. J. Piłsudskiego.
Dobry żołnierz o dużej ambicji i odwadze. Śmiały i zdecydowany w pracy. Umie podnieść morale w wojsku i w oficerach. Umysł jest niezrównoważony. Łatwo ulega fantazjom i równie łatwo wpada w zajęciu drobiazgiem technicznym w zapomnienie o obowiązkach dowodzenia. Dobry do wszelkich niebezpiecznych i ryzykownych przedsięwzięć, do zadań awangardowych i do wszelkiej pracy, wymagającej energii i silnej woli. Trzeba jednak trzymać go zawsze w cuglach i przy każdym zadaniu postawić granice, poza które nie powinien przekraczać.
W okresie od czerwca do sierpnia 1924 r. był też p.o. dowódcy OK nr X w Przemyślu. Z dniem 15 sierpnia 1924 r. awansował na gen. dDyw.
Przeniesiony w stan nieczynny, od 29 sierpnia 1924 do 24 sierpnia 1926 r. sprawował funkcję wojewody nowogródzkiego. Ponownie powołany do służby czynnej w Wojsku Polskim, pozostawał w dyspozycji MSWojsk. Z dniem 3 listopada 1929 r. przeszedł w stan spoczynku.
Osiadł wówczas w majątku Szyły koło Zbaraża, gdzie prowadził gospodarstwo doświadczalne. M.in. założył hodowlę jedwabników, plantację maku, tytoniu itp. Jako wieloletni prezes Związku Osadników Wojskowych pow. krzemienieckiego prowadził kursy rolnicze dla osadników.
W 1933 r. powrócił do życia politycznego kraju. Początkowo był sympatykiem Obozu Narodowo-Radykalnego, potem wstąpił do Stronnictwa Narodowego. Należał do komitetu głównego zarządu okręgowego stronnictwa we Lwowie.
Podczas kampanii 1939 r. 12 września zmobilizowany do Wojska Polskiego, od 14 września uczestniczył w obronie Lwowa. Przydzielony do Komitetu Obrony Lwowa, był organizatorem i dowódcą korpusu ochotniczego do specjalnych zadań (walka z czołgami). Po kapitulacji załogi miasta (22 września) podjął działalność konspiracyjną. Organizował i kierował Polską Organizacją Walki o Wolność. 13 października powołany w Warszawie na komendanta głównego organizacji wojskowej Stronnictwa Narodowego. Aresztowany 27 października przez Sowietów we Lwowie, 5 listopada został przewieziony do Moskwy i osadzony w więzieniu na Łubiance. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i podpisaniu układu polsko-sowieckiego 16 sierpnia 1941 r. uwolniony, 21 sierpnia przybył do Londynu.
Od 1 września pozostawał w dyspozycji NW. Krytyczny wobec polityki gen. W. Sikorskiego, 11 czerwca 1942 r. został przewodniczącym Wojskowego Trybunału Orzekającego. Równocześnie był (od 1 września 1943 do 7 listopada 1944 r.) Inspektorem do Spraw Zarządu Wojskowego. Funkcję przewodniczącego WTO sprawował do 21 lutego 1947 r., tj. do chwili demobilizacji. W tym też okresie do 1945 r. pełnił funkcję szefa Biura Ziem Zachodnich i Północnych w Sztabie Głównym w Londynie. Piastował także stanowisko przewodniczącego Związku Łużyczan i Instytutu Spraw Zamorskich.
Po przejściu przez Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia, z którego został zwolniony 28 lutego 1949 r., osiedlił się w Crawley, gdzie do 1956 r. prowadził hodowlę pieczarek. Później mieszkał w Outwood w Surrey.
Brał aktywny udział w życiu politycznym emigracji jako członek III (6 czerwca 1949–4 czerwca 1951) i IV (28 listopada 1951–30 listopada 1953) Rady Narodowej RP, wybrany z ramienia Niezależnej Grupy Społecznej. W 1948 r. należał do założycieli Koła Generałów i Pułkowników b. Dowódców Wyższych Jednostek.
Równocześnie w latach 1949–1958 przewodniczył zarządowi Związku Pieczarkarzy, a od 1949 r. był przewodniczącym rady Związku Rolników.
Zmarł 24 marca 1973 r. w Turnbridge. Pochowany w kwat. legionowej XIII-AB na Nowym Cmentarzu Parafialnym przy ul. Nowotarskiej w Zakopanem.
Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., Polonia Restituta 3 kl., Krzyżem Niepodległości, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi oraz francuską Legią Honorową 4 kl.
Opublikował: Z walk mego batalionu w Karpatach, „Wiadomości Polskie” nr 12-13/1915; O ideologię II brygady, „Szaniec” nr 3-4/1930; Życie moje tak burzliwe... Wspomnienia i dokumenty (Warszawa 1993).
Żonaty (od 3 I 1916) z Zofią z Dąbrowskich, miał z nią synów Jerzego Zbigniewa (4 VI 1920–1998), właściciela firmy inżynieryjnej i Marka Lucjana (ur. 8 V 1923), fotografa.
H. Bagiński, U podstaw organizacji Wojska Polskiego 1908–1914, Warszawa 1935; M. Cieplewicz, Generałowie polscy w opinii J. Piłsudskiego, „Wojskowy Przegląd Historyczny” nr 1/1966; W.K. Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914–1917. Słownik biograficzny t. 2, Warszawa 2006; L. Dall, Kwatera Legionistów Polskich na Nowym Cmentarzu w Zakopanem, Zakopane 2018; „Dziennik Polski, Dziennik Żołnierza” nr 77, 78, 84/1973; Encyklopedia Wojskowa t. III, Warszawa 1933; T. Kasprzycki, Kartki z dziennika oficera I Brygady, Warszawa 1934; T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991; Księga chwały piechoty, Warszawa 1937–1939; Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1994; A. Lenkiewicz, Kawalerowie Polski Niepodległej, Warszawa 1989; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, Warszawa 1917; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; G. Łukomski, w: Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945 t. II (1914–1921) cz. 1, Koszalin 1991; T. Malinowski, M. Szumański, 2 Pułk Piechoty Legionów Polskich t. I: Karpaty, Warszawa 1939; Materiały do historii I Brygady, „Żołnierz Legionów i POW” nr 3-4/1939; G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska 1939–1944. Słownik biograficzny, Kraków 1997; „Monitor Polski” nr 63/1933; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928; Rocznik oficerski rezerw 1934; VII Lista strat Legionów Polskich, Piotrków 1916; P. Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa 1994; A. Wojtaszak, Generalicja Wojska Polskiego 1921–1926, Szczecin 2005; A. Zagórski, w: Małopolski Słownik Biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939–1956 t. 1, Kraków 1997.
