Marian Lityński

Urodził się 30 listopada 1899 r. w Tarnobrzegu. Syn Józefa, radcy skarbowego, i Marii z Wiehlerów.

Od 1905 r. uczył się w szkole ludowej w Tarnobrzegu, a od 1909 r. w szkole realnej w tym mieście. W 1912 r. przeniósł się do I Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie.

W czasie I wojny światowej od 6 sierpnia 1914 r. w oddziale J. Piłsudskiego i Legionach Polskich. W stopniu szer. służył w 3 komp. I baonu 1 pp LP.

W 1916 r. uzyskał maturę w I Wyższej Szkole Realnej w Krakowie. Następnie podjął studia w Studium Rolniczym na Wydz. Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Od 29 września 1916 r. był żołnierzem 10 komp. 6 pp LP. Od 15 stycznia 1915 r. w Inspektoracie Werbunkowym we Włodzimierzu Wołyńskim. W okresie od 20 czerwca do 2 września przebywał na kursie wyszkolenia nr 4.

Po kryzysie przysięgowym w Polskim Korpusie Posiłkowym. Od 2 września służył w baonie uzupełniającym nr 2. 20 października został żołnierzem II baonu 2 pp LP. Chory, leczył się w szpitalu garnizonowym w Krakowie (28 listopada-27 grudnia). Następnie przebywał w stacji zbornej PKP w Krakowie. 27 stycznia 1918 r. przydzielony do 1 komp. transportowej (do 17 lutego). W następstwie przejścia II Brygady przez front pod Rarańczą (15/16 lutego 1918) 15 marca został internowany przez Austriaków w Witkowicach. 16 maja został uwolniony.

Podjął dalsze studia na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Od 1 listopada 1918 r. w WP. Służył w baonie akademickim w Krakowie. Od 10 grudnia w składzie załogi pociągu pancernego „Śmiały” walczył z Ukraińcami w rejonie Lwowa. Od 7 stycznia 1919 r. służył w 5 komp. 2 psp, uczestniczył w działaniach na Wołyniu. Od 30 kwietnia leczył się w szpitalu zapasowym nr 8 w Krakowie. 1 czerwca podjął naukę w Szkole Podchorążych w Warszawie. Po jej ukończeniu 27 września został przydzielony do baonu uzupełniającego 20 pp. 17 października 1920 r. mianowany ppor. piech. 5 listopada bezterminowo urlopowany, po czym przeniesiony do rezerwy. Zweryfikowany jako por. rez. piech. z 1 czerwca 1919 r. 2 stycznia 1932 r. awansował na kpt. rez. piech.

Kontynuował studia rolnicze i po ich ukończeniu 26 lutego 1921 r. uzyskał dyplom inżyniera.

Został kierownikiem Rolniczej i Nasiennej Sekcji Doświadczalnej Tow. Gospodarskiego Wschodniej Małopolski (potem: Małopolskie Tow. Rolnicze). W latach 1922-1925 był nauczycielem chemii rolnej, gospodarstwa i gleboznawstwa w Seminarium Gospodarczym w Snopkowie koło Lwowa. Wykładał też na kursach rolniczych i kursach teorii ogrodnictwa Małopolskiego Tow. Rolniczego. W 1930 r. został naczelnikiem Wydz. Produkcji Roślinnej tego tow. Współpracował z Akademią Rolniczą w Dublanach, organizując doświadczalnictwo rolnicze na obszarach południowo-wschodniej Polski. Z jego inicjatywy powstała sieć rolniczych punktów doświadczalnych oraz zakłady doświadczalne m.in. w Niżatyczach i Fredrowie.

W 1930 r. jako stypendysta Ministerstwa Rolnictwa zapoznawał się z organizacją szkolnictwa rolniczego i doświadczalnictwa w Czechosłowacji. Odbył praktyczne studia w Państwowej Szkole Ogrodniczej we Lwowie – Wólce Kapitańskiej.

Organizator i wiceprezes Zw. Małopolskich Kół Doświadczalnych. Członek Zarządu Lwowskiego Oddziału Polskiego Tow. Popularyzacji Nauk Rolniczych, członek Państwowej Rady Zw. Rolniczych Zakładów Doświadczalnych RP. Kierował pracą biura rolnego Państwowych Fabryk Nawozów Sztucznych. We współpracy ze Stacją Chemiczno-Rolniczą Akademii Rolniczej w Dublanach prowadził na terenie Wołynia i Małopolski akcję popularyzującą używanie nawozów sztucznych.

15 października 1931 r. został dyrektorem Państwowej Rolniczej Szkoły Sadownictwa, Warzywnictwa i Pszczelarstwa w Zaleszczykach. Zorganizował Zw. Producentów Sadów Ciepłego Podola i objął funkcję jego wiceprezesa. W 1933 r. został nauczycielem w Państwowej Średniej Szkole Rolniczej w Czernichowie koło Krakowa. Jednocześnie pracował jako asystent-wolontariusz w katedrze botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w 1934 r. uzyskał doktorat. Od marca 1937 r. radca Krakowskiej Izby Rolniczej. 1 listopada 1938 r. został dyrektorem Państwowego Gimnazjum Ogrodniczego w Ursynowie koło Warszawy.

Podczas II wojny światowej usunięty przez niemieckiego okupanta ze szkoły. Pracował jako instruktor w dziale nasiennictwa i roślin w Warszawskiej Izbie Rolniczej.

Jednocześnie brał udział w działalności konspiracyjnej. Był szefem sztabu organizacji Kadra Polski Niepodległej ps. „Garbaty”. Prowadził działalność polityczną w podziemnym Stronnictwie Pracy. Po rozłamie w stronnictwie (maj 1943 r.) był jednym ze współtwórców Stronnictwa Zrywu Narodowego („Zryw”). W sierpniu 1943 r. aresztowany przez funkcjonariuszy gestapo i osadzony na Pawiaku. Podczas śledztwa był torturowany. 25 sierpnia przewieziony do obozu koncentracyjnego w Auschwitz (nr więźnia 139 120). W 1944 r. przeniesiony do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, a potem do obozu koncentracyjnego w Oranienburgu, a potem do Buchenwaldu. 11 kwietnia 1945 r. wyzwolony przez wojska amerykańskie. 25 maja powrócił do Polski.

1 lipca 1945 r. objął stanowisko naczelnika Dep. Oświaty Ministerstwa Rolnictwa.

Z ramienia Stronnictwa Pracy frakcji „Zrywu” wszedł w skład Krajowej Rady Narodowej. W 1947 r. został posłem do Sejmu Ustawodawczego wybrany z listy państwowej Bloku Demokratycznego w okręgu wyborczym Wrocław. Był członkiem klubu poselskiego Stronnictwa Pracy. W 1949 r. zaprzestał działalności politycznej i wystąpił z partii.

W 1947 r. organizował Wydz. Rolniczy Uniwersytetu Wrocławskiego. Był kierownikiem katedry warzywnictwa i oddziału ogrodniczego na tym wydz. W 1948 r. habilitował się, w 1949 r. uzyskał tytuł prof. Nadzwyczajnego, a w 1958 r. prof. zwyczajnego. W 1954 r. zorganizował zakład biologii i przechowalnictwa nasion Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin we Wrocławiu i objął jego kierownictwo. W tym też roku został założycielem, organizatorem i pierwszym rektorem Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie oraz katedry ogrodnictwa.

Należał do założycieli Szczecińskiego Tow. Naukowego. Autor licznych prac specjalistycznych.

W 1957 r. wybrany (jako bezpartyjny) na posła do Sejmu PRL. Był nim do 1961 r.

W 1962 r. podjął pracę w Wyższej Szkole Rolniczej w Poznaniu. Zorganizował i objął kierownictwo katedry biologii nasion i nasiennictwa. W 1970 r. przeszedł na emeryturę.

Członek Rady Naukowej Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Warzywnictwa, przewodniczącym Zespołu Biologii Nasion przy Komitecie Hodowli i Uprawy Roślin PAN, przewodniczącym Komisji ds. Biologii i Przechowalnictwa Nasion przy Radzie Naukowej Ministra Rolnictwa, członkiem Komisji Rolnej Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, członkiem Międzynarodowego Stow. Oceny Nasion ISTA w Wageningen.

Członek kolegium redakcyjnego „Hodowli Roślin, Aklimatyzacji i Nasiennictwa”, „Biuletynu Warzywniczego”, przewodniczącym komitetu redakcyjnego „Zeszytów Problemowych Postępów Nauk Rolniczych”.

Zmarł 7 lutego 1984 r. w Warszawie i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Wojskowym na Powązkach kwat. D-4.

Odznaczony Medalem Niepodległości, w PRL otrzymał order Odrodzenia Polski 3 i 4 kl. oraz złoty Krzyż Zasługi.

Doktor h.c. Akademii Rolniczej w Szczecinie, członek honorowy Komitetu Fizjologii Genetyki i Hodowli Roślin PAN, członek honorowy Stow. Inżynierów i Techników Ogrodnictwa.