Bojownikom niepodległości

Marta Frankowska z Rzewuskich

(1889–po 1934)

Urodziła się 12 marca 1889 r. w Siedlcach. Córka Aleksandra i Józefy z Męczkowskich.

Uczyła się w IV gimnazjum żeńskim w Warszawie. Współorganizatorka strajku szkolnego (1905), za co została wydalona ze szkoły. W 1906 r. wstąpiła do Zw. Młodzieży Socjalistycznej, a w 1910 r. do PPS.

Ukończyła Wyższe Kursy Pedagogiczne dla Kobiet Jana Miłkowskiego (wydz. przyrodniczo–pedagogiczny) w Warszawie.

Pracowała jako nauczycielka w Szkole Kolejowej w Żbikowie koło Warszawy. Jednocześnie (w latach 1910–1912) prowadziła koła robotnicze w Warszawie oraz była kurierką przewożącą z Krakowa do Warszawy nielegalne wydawnictwa socjalistyczne. Nosiła ps. „Izia”. Była też czynna w V Oddz. Tow. Kultury Polskiej. W związku z tą działalnością usunięta ze szkolnictwa, w 1913 r. wyjechała do Zurichu, gdzie podjęła studia antropologiczne. Ze względu na kłopoty finansowe w 1915 r. przerwała naukę.

W czasie I wojny światowej pracowała w zarządzie Polskiego Komitetu Samopomocy w Szwajcarii.

Po wojnie powróciła do kraju. Pracowała jako nauczycielka w szkole podstawowej i na kursach dla dorosłych w Warszawie.  Od 1919 r. kontynuowała studia na Uniwersytecie Warszawskim; równocześnie pracowała w szkole średniej, a w latach 1919–1920 jako asystentka Kazimierza Stołyhwy prowadziła ćwiczenia z anatomii i antropologii na Wolnej Wszechnicy Polskiej.

Podczas wojny z bolszewikami w 1920 r. instruktorka oświatowa w WP.

W latach 1920–1924 kontynuowała studia antropologiczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, uzyskując doktorat.

Mieszkała w Warszawie. Pracowała jako nauczycielka w gimnazjum Marii Rybickiej. Od 1928 r. nauczycielka w Państwowym Gimnazjum Przyrodniczym im. J. Bergera w Poznaniu. Równocześnie prowadziła ćwiczenia z pedagogiki na Uniwersytecie Poznańskim. W latach 1932–1939 zajmowała stanowisko dyrektorki Gimnazjum im. Królowej Jadwigi.

Przewodnicząca Zw. Pracy Obywatelskiej Kobiet w Poznaniu (1929–1932).

Przyczyniła się do założenia Polskiego Tow. Antropologicznego (1925), współpracowała z „Przeglądem Antropologicznym” i „Czasopismem Przyrodniczym”. Popularyzowała wiedzę przyrodniczą m.in. we Wszechnicy Radiowej. Autorka prac specjalistycznych.

Po II wojnie światowej do 1953 r. dyrektorka X Liceum Ogólnokształcącego im. Królowej Jadwigi w Warszawie.

Zmarła 24 maja 1954 r. w Warszawie i została pochowana na tamtejszym Cmentarzu Parafialnym na Powązkach kwat. 116.

Odznaczona Medalem Niepodległości.

Opublikowała: Udział dziewcząt w strajku szkolnym w Warszawie w 1905 r., „Niepodległość” t. II/1930; Wspomnienia z Zurychu (1914), w: Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915, Warszawa 1927.

Zamężna z Eugeniuszem Frankowskim, miała z nim córkę Inezę.

Źródła

L. Hayto, w: Polski Słownik Biograficzny t. XXXIV z 1992–1993; „Monitor Polski” nr 6/1934.