Bojownikom niepodległości

Mateusz Frenkiel

(1890–1942?)

Urodził się 16 czerwca 1890 r. w Małobądzu koło Będzina. Syn Joachima i Karoliny z Lewickich, brat Aharona (zob.).

Ukończył szkołę handlową w Będzinie (1908). Uczestniczył w strajku szkolnym. Studiował na Wydz. Matematyczno–przyrodniczym uniwersytetu we Fryburgu w Szwajcarii, uzyskując w 1913 r. doktorat.

Następnie pracował jako nauczyciel.

Wraz z bratem należał do działaczy „Filarecji”. Członek (od 1913 r. instruktor) ZWC w Szwajcarii. Mąż zaufania Polskiego Skarbu Wojskowego we Fryburgu.

W związku z wybuchem I wojny światowej przyjechał do Krakowa i wstąpił do Legionów Polskich ps. „Andrzej Waligórski”. Służył 4 komp. VI baonu 1 pp LP. Ranny w bitwie pod Krzywopłotami 18 listopada 1914 r. Potem w 5 pp LP. Po bitwie pod Kościuchnówką (4-6 lipca 1916) awansował na sierż.

W następstwie kryzysu przysięgowego w lipcu 1917 r. internowany przez Niemców w Szczypiornie, a potem w Łomży. Tam był polskim komendantem obozu. Zwolniony, powrócił do Będzina.

W listopadzie 1918 r. kierował rozbrajaniem Niemców w tym mieście. Objął funkcję zastępcy komendanta Będzina, a potem adiutanta Wojskowej Komendy Placu WP w tym mieście. Potem w rezerwie. W 1920 r. zgłosił się ochotniczo do WP, po zakończeniu walk z bolszewikami przeniesiony do rezerwy.

Od 1918 r. pracował jako nauczyciel w Będzinie, a od 1922 r. jako dyrektor tamtejszej szkoły średniej. Był też nauczycielem we Włocławku i Kole (dyrektor koedukacyjnego gimnazjum Żydowskiego Związku Szkolnego). W końcu lat 30. był dyrektorem prywatnego żeńskiego gimnazjum i liceum w Warszawie.

Członek zarządu głównego Stow. Dyrektorów Polskich Szkół Średnich Prywatnych i Samorządowych oraz Zw. Legionistów Polskich.

Po kampanii 1939 r. przesiedlony do getta w Warszawie. Od jesieni 1940 r. kierował tam Kołem Dyrektorów Szkół Żydowskich, prowadzącym tajne nauczanie na poziomie szkół średnich. Utrzymywał kontakty z polskimi oświatowymi władzami konspiracyjnymi.

Najprawdopodobniej wywieziony z getta latem 1942 r., po czym zamordowany.

Odznaczony orderem Polonia Restituta 3 kl., Krzyżem Niepodległości i trzykrotnie Krzyżem Walecznych.

Żonaty (od 2 VIII 1920) z Belą Horowicz.

Źródła

M. Gałęzowski, Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, Warszawa 2010; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest? t. 2, Warszawa 1939; „Monitor Polski” nr 296/1931; VI Lista strat Legionów Polskich, Piotrków 1916; Żydzi bojownicy o niepodległość Polski, Lwów 1939.