Bojownikom niepodległości

Melania Felicja Brokmanowa z Mamrothów

(1884–1960)

Melania FelicjaUrodziła się 6 lutego 1884 r. w Warszawie. Córka Maurycego, właściciela banku, i Ernestyny z Lewenbergów. Od 1902 r. uczestniczyła w działalności PPS ps. „Magda”. W 1903 r. była aresztowana przez władze rosyjskie. Po uwolnieniu wyjechała do Szwajcarii. Tam ukończyła Wydz. Filozoficzny uniwersytetu w Bernie, uzyskując doktorat. Nauczycielska, dziłaczka społeczna i oświatowa. Prowadziła tajną działalność samokształceniową wśród kobiet w Kaliszu. Wchodziła w skład zarządu Polskiego Stow. Równouprawnienia Kobiet w Kaliszu. W czasie I wojny światowej w sierpniu 1914 r. uczestniczyła w ratowaniu księgozbioru Biblioteki Publicznej im. A. Mickiewicza w tym mieście. Potem należała do Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego. Jednocześnie od 1918 r. pracowała jako nauczycielka w szkole żeńskiej W. Motylewskiej (1918 r.). Po odzyskaniu niepodległości była sanitariuszką w kaliskim szpitalu wojskowym (1918, 1920). Współorganizatorka świetlic wojskowych. Po zakończeniu wojny pracowała jako nauczycielka historii w Gimnazjum im. A. Asnyka oraz w świetlicach Zw. Strzeleckiego i w Polskim Białym Krzyżu. Posiadała majątek w Białej Królikowskiej koło Kalisza, gdzie zapraszała harcerzy na letnie obozy. Współzałozycielka kaliskiego Tow. Przyjaciół Książki (1927 r.). Wchodziła w skład zarządu Tow. Biblioteki Publicznej im. A. Mickiewicza. Należała do Przysposobienia Wojskowo-Rolniczego. W 1932 r. przeniosła się do Brześcia nad Bugiem, gdzie do wojny pracowała jako wizytator Kuratorium Okręgu Szkolnego. Podczas II wojny światowej pozostawała pod okupacją sowiecką. W latach 1940-1941 uczyła języka niemieckiego na kursach dla inspektorów komory celnej ZSSR w Brześciu nad Bugiem. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej od końca 1941 r. pod nazwiskiem „Kozłowska” mieszkała z rodziną w Warszawie. Pracowała na korespondencyjnych kursach spółdzielni rolniczo-handlowych. Równocześnie brała udział w tajnym nauczaniu przy Państwowym Gimnazjum im. Klementyny Hoffmanowej oraz w działalności konspiracyjnej związanej z syndykalistami ps. „Magda”, pełniąc funkcje techniczne. Podczas powstania warszawskiego służyła w dziale gospodarczym i łączności. Po upadku powstania wywieziona z rodziną do Gorzkowic, Piotrkowskie. Od listopada 1944 do marca 1945 r. uczestniczyła tam w tajnym nauczaniu. Powróciła wówczas do Warszawy i pracowała jako nauczycielka języka niemieckiego w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. M. Curie-Skłodowskiej na Pradze i zagadnień gospodarczych w Państwowym Gimnazjum i Liceum Handlowym przy ul. Górnośląskiej. Od września 1945 r, pracowała jako wizytator szkół w Ministerstwie Oświaty. W latach 1948-1950 była naczelnikiem wydz. szkół handlowych, po czym do 1953 r. wicedyrektorem Centralnego Urzędu Szkolnictwa Zawodowego. Następnie (1953-1957) st. inspektor w Centralnym Zarządzie Oświaty Rolniczej Ministerstwa Rolnictwa. Po wojnie zajmowała stanowisko dyrektora dep. w Ministerstwie Szkolnictwa Wyższego. Zginęła w wypadku samochodowym 6 maja 1960 r. w Warszawie. Pochowana na tamtejszym Cmentarzu Wojskowym na Powązkach kwat. B-2. Odznaczona Medalem Niepodległości, w PRL otrzymała order Odrodzenia Polski 4 kl. i złoty Krzyż Zasługi. Zamężna (od 1908 r.) z Włodzimierzem Jakubem Brokmanem, miała z nim synów Jerzego (30 VII 1911-30 VIII 194), który jako strz. „Bronowski” poległ w powstaniu warszawskim i Włodzimierza (1 I 1920-15 V 1957).

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 64/1937
Źródła

Archiwum Wschodnie V/06.05; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; „Monitor Polski” nr 64/1937; www.info.kalisz.pl (dostęp 8 X 2018).