Rajmund Jaworowski

Urodził się 31 sierpnia 1885 r. w Birżule pow. Bałta na Ukrainie w rodzinie ziemiańskiej. Syn Włodzimierza i Józefy ze Szechlegelów.

Uczęszczał do II gimnazjum w Kijowie, gdzie w 1901 r. wstąpił do związanego z PPS kółka socjalistycznego. W 1903 r. w jego mieszkaniu znaleziono podręczną drukarenkę i skład bibuły socjalistycznej. Aby uniknąć aresztowania zbiegł do Lwowa, gdzie podjął studia na Wydziale Chemii Politechniki Lwowskiej.

Od 1904 r. należał do niepodległościowej organizacji „Nieprzejednani” i w tym też roku został członkiem PPS. W latach 1904–1905 pracował we lwowskim laboratorium PPS, w którym wytwarzano materiały wybuchowe dla potrzeb Organizacji Bojowej. Na przełomie 1905/1906 r. ukończył szkołę bojową w Krakowie, po czym skierowano go jako instruktora Organizacji Bojowej do Kalisza. Zdekonspirowany, został przeniesiony na analogiczne stanowisko do Łodzi. Ranny podczas nieudanego zamachu na pociąg między Grodziskiem a Milanówkiem. Po wyleczeniu się z ran brał udział w przygotowaniu zamachu na gen. gubernatora warszawskiego Gieorgija Skałona. Następnie w sprawach partyjnych wyjechał do Kijowa i Moskwy. Po powrocie wykładał w krakowskiej szkole bojowej.

Po rozłamie w partii (listopad 1906 r.) należał do PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Przeszedł wówczas do pracy w wydziale organizacyjnym. Następnie był okręgowcem w Częstochowie i Zagłębiu Dąbrowskim. W 1907 r. podczas konferencji okręgowej partii w Radomsku aresztowany; był więziony w Piotrkowie, po czym zesłany na dwa lata do Surgutska w guberni tobolskiej. Po odbyciu kary powrócił do Krakowa. Został członkiem wydziału organizacyjnego PPS-Frakcji Rewolucyjnej, a także wstąpił do Związku Walki Czynnej. W 1911 r. wyjechał do Królestwa Polskiego dla zorganizowania tam pracy partyjnej i Związku Walki Czynnej. Aż do wojny kierował pracą partyjną na tym terenie.

Ukończył kurs oficerski i zdał egzamin, uzyskując odznakę tzw. „parasol”. Pod koniec 1913  i w połowie 1914 r. prowadził pertraktacje w sprawie powrotu PPS-Opozycji w szeregi partii. Od stycznia do sierpnia 1914 r. jako zastępca delegata reprezentował PPS w Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. W sierpniu 1914 r. razem z Ignacym Daszyńskim i Leonem Wasilewskim w imieniu komisji prowadził poufne rokowania z galicyjskim Centralnym Komitetem Narodowym w sprawie zajęcia wspólnego stanowiska politycznego.

Od 6 sierpnia 1914 r. dowodził biurem wywiadowczym oddziału J. Piłsudskiego, a następnie 1 pp LP i I Brygady. Posiadał stopień kpt. piech. (ze starszeństwem z 9 października 1914). Podległe mu biuro zapewniało dopływ informacji wywiadowczych z zaplecza wojsk rosyjskich.

Po likwidacji biura 30 lipca 1915 r. odkomenderowany przez J. Piłsudskiego do prac polityczno-organizacyjnych w Lublinie (Wydział Narodowy i POW), prowadził tam werbunek ochotników do I Brygady. Na skutek żądań władz austriackich 5 listopada opuścił miasto i powrócił do I Brygady. W związku ze swoją działalnością w Lublinie w styczniu 1916 r. został zwolniony z Legionów, lecz w dalszym ciągu pozostawał w dowództwie I Brygady.

Od końca 1916 r. działał nielegalnie w Warszawie. Wszedł w skład Warszawskiego Okręgowego Komitetu Robotniczego (WOKR). Na XIV Zjeździe PPS (14-17 września 1918 r.) wybrano go do Centralnego Komitetu Robotniczego. Od tego miesiąca był też przewodniczącym WOKR. 21 listopada 1918 r. wszedł w skład Tymczasowego Komitetu Wykonawczego utworzonej przez PPS Warszawskiej Rady Delegatów, w grudniu został członkiem prezydium, potem przewodniczącym zjednoczonej Rady Delegatów Robotniczych (do lipca 1919 r.). W okresie od lutego 1919 aż do 1927 r. był przewodniczącym rady miejskiej w Warszawie.

W czasie przygotowań do bitwy warszawskiej 5 sierpnia 1920 r. wszedł w skład Robotniczego Komitetu Obrony Warszawy i z jego ramienia organizował 1 Robotniczy Pułk Obrony Warszawy. 8 sierpnia wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego. Przydzielony do 5 pp leg, służył w nim do grudnia, kiedy to przeszedł do rezerwy. Zweryfikowany jako kpt. rez. piech. z 1 czerwca 1919 r.

Następnie zajmował stanowisko rzeczoznawcy delegacji polskiej na rokowania pokojowe w Rydze.

W latach 1919 i 1920 był dokooptowany do Rady Naczelnej PPS. Na XVIII Kongresie PPS (23-27 lipca 1921) wybrano go do Rady Naczelnej, ta zaś 1 września powołała go w skład Centralnego Komitetu Wykonawczego.

W wyborach do sejmu w 1922 r. otrzymał mandat poselski z listy PPS w okręgu wyborczym 1 (m.st. Warszawa). Należał do komisji administracyjnej oraz wojskowej. 3 stycznia 1926 r. został zastępcą przewodniczącego CKW PPS. W czasie przewrotu 1926 r. natychmiast oddał się do dyspozycji marsz. J. Piłsudskiego. Od maja 1927 do 1931 r. był przewodniczącym rady miejskiej w Warszawie. W 1928 r. ponownie wybrany do sejmu z ramienia PPS z listy państwowej. W sejmie pracował jako należał do komisji administracyjnej.

Po wielu konfliktach w kierownictwie partii 17 października 1928 r. zerwał z PPS. Utworzył wówczas, w oparciu o WOKR, propiłsudczykowską PPS d. Frakcję Rewolucyjną i został przewodniczącym jej CKR oraz WOKR. Równocześnie był inicjatorem rozłamu w klasowych związkach zawodowych. Powołał odrębne Centralne Zrzeszenie Klasowych Związków Zawodowych (potem: Centrala Zjednoczenia Klasowych Związków Zawodowych), grupujących związki związane z PPS d. Frakcją Rewolucyjną; został sekretarzem Warszawskiej Rady Związków Zawodowych i współpracownikiem organu CZKZZ „Młot”.

Po klęsce w wyborach do sejmu w 1930 r. znalazł się w konflikcie z Jędrzejem Moraczewskim, który doprowadził do oderwania większości organizacji zawodowych od partii. W tej sytuacji jego znaczenie na scenie politycznej kraju uległo minimalizacji.

W latach 1931–1939 był prezesem CZKZZ oraz Zarządu Głównego Stow. Oświaty Robotniczej, podległej także PPS d. Frakcji Rewolucyjnej. Należał do członków komisji PPS w Komitecie Krzyża i Medalu Niepodległości.

Po kampanii 1939 r. brał udział w działalności konspiracyjnej w szeregach SZP/ZWZ.

Zmarł 24 kwietnia 1941 r. w Warszawie i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Wojskowym na Powązkach kwat. A-22.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl. i Krzyżem Niepodległości z mieczami.

Żonaty z Konstancją z Klępińskich Bergerową (zob.), działaczką PPS, miał z nią córkę Janinę (21 IX 1918–30 IX 1944) zamężną Staszewską, poległą w powstaniu warszawskim.