Roch Modzelewski

Urodził się 15 sierpnia 1883 r. w Modzelach. Syn Piotra i Aleksandry z Modzelewskich herbu Syrokomla.

Ukończył 7 klasową szkołę powszechną w Łomży, następnie Seminarium Duchowne w Sejnach. 22 marca 1909 r. przyjął święcenia kapłańskie. Służbę duszpasterską rozpoczął jako wikariusz w parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Sokołach, od roku 1912 wikariusz w parafii pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Rajgrodzie. W roku 1915 został mianowany proboszczem w parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Bargłowie Kościelnym na Suwalszczyźnie.

Podczas I wojny światowej w końcu lutego 1916 r. zorganizował pierwszą placówkę Polskiej Organizacji Wojskowej na tym terenie. Posługiwał się pseudonimem „Robak”. Pierwsze zebrania POW odbywały się u niego na plebanii. W wyniku dużej aktywności POW na tym terenie, w trzecią niedzielę po Trzech Królach 1917 r., Niemcy otoczyli kościół w Bargłowie Kościelnym, i chcąc aresztować osoby podejrzane o przynależność do POW, weszli do kościoła. Wówczas ksiądz Modzelewski, ubrany w szaty liturgiczne, stoczył słowną potyczkę z Niemcami i nakazał im opuszczenie świątyni. Niemcy opuściwszy kościół oczekiwali aż się nabożeństwo skończy, które ks. Modzelewski specjalnie przedłużał. Przez ten czas peowiacy zdołali się ukryć w kościele.

Za działalność niepodległościową został aresztowany przez Niemców w listopadzie 1917 r. Początkowo (do czasu rozprawy sądowej w Augustowie) był internowany w Raczkach. Po zakończeniu rozprawy został osadzony w więzieniu w Margrabowie (Prusy Wschodnie, obecnie Olecko), następnie w Hawelbergu w Saksonii-Anhalt. Uwolniony po wybuchu rewolucji w Niemczech (3 listopada 1918), powrócił do kraju.

1 stycznia 1919 r. wstąpił do 1 Suwalskiego Pułku Strzelców (potem 41 Suwalski Pułk Piechoty), gdzie objął funkcję kapelana. W jego szeregach przeszedł cały szlak bojowy w wojnie z Rosją bolszewicką lat 1919–1920. Po podpisaniu Traktatu ryskiego (18 marca 1921) kończącego wojnę, został przeniesiony do rezerwy.

W latach 1920–1928 był proboszczem w parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Sylwanowcach koło Grodna, następnie w latach 1928–1932 proboszczem w parafii pw. Chrystusa Króla Wszechświata w miejscowości Łyse na Kurpiach. Od roku 1930 służył jako proboszcz parafii pw. św. Kazimierza w Nowych Piekutach na Podlasiu, gdzie wybudował kościół i szkołę. Był jednym z duchownych diecezji, który otwarcie krytykował zajścia antyżydowskie na terenie diecezji.

Po kampanii wrześniowej 1939 r. Nowe Piekuty znalazły się pod okupacją sowiecką. Ksiądz Modzelewski podjął działalność konspiracyjną. O jego działalności w raportach agentury sowieckiej pisano:

Od chwili powstania władzy radzieckiej w Zachodniej Białorusi: Modzelewski prowadzi aktywną kontrrewolucyjną działalność, przygotowując ludność do powstańczej organizacji, do walki z władzą radziecką.

Wiosną 1940 r. ksiądz Modzelewski rozklejał apele do Polaków, w których wzywał rodziców, żeby ci nie wysyłali dzieci do sowieckich szkół. Działalność księdza była cały czas śledzona przez sowieckie służby, które umieściły wokół niego licznych agentów. Z ich raportów wynika, że byli to często ludzie bardzo blisko związani z księdzem, gdyż zwierzał się im ze swoich działań. W jednym z zachowanych raportów agent donosił:

Ksiądz w Piekutach Modzelewski w swoim kazaniu w kościele zabronił młodzieży tańczyć. Kiedy jedna dziewczyna, Polka, po głosowaniu 24 marca 1940 roku nie posłuchawszy księdza poszła na tańce i dowiedział się o tym miejscowy ksiądz, wyprawił organistę do przeprowadzenia kontroli. 31 marca ksiądz w kazaniu powiedział: «Z tego świętego miejsca przeklinam wszystkich, którzy ośmielili się w takim czasie tańczyć. Kiedy dobrzy Polacy leją łzy po swoich braciach i bliskich, znajdujących się w niewoli, którzy utracili swoją niezależność i Ojczyznę, są w wśród nas tacy, którzy się z tym nie liczą.» [...]

Jednak zasadniczym zadaniem księdza Modzelewskiego było organizowanie zbrojnego podziemia. Według późniejszych zeznań, na tajnym spotkaniu w Wierzbowiźnie ksiądz zgodził się zostać powiatowym komendantem organizacji. „Batalion Śmierci”. Plebania w Nowych Piekutach stała się jedną z siedzib organizacji liczącej kilkudziesięciu członków i dysponującej pewną ilością broni, granatów i materiałów wybuchowych. „Batalion Śmierci” obejmował cały powiat wysokomazowiecki i współpracował z warszawską konspiracją. Od lata 1940 r. organizacja była infiltrowana przez NKWD. Na przełomie roku 1940 i 1941 nastąpiły aresztowania jej członków. Liczne zatrzymania zmusiły księdza Modzelewskiego do ukrywania się poza parafią. Agenci sowieccy w raporcie z 13 maja 1941 r. donosili:

W wyniku podjętych działań ustalono, że Modzelewski obecnie przebywa we wsi Waniewo, rejonu łapskiego i przygotowuje się do nielegalnego przekroczenia granicy [sowiecko-niemieckiej]. W związku z powyższym w celu uniemożliwienia ucieczki Modzelewskiego za granicę wysłaliśmy grupę operacyjną z zadaniem niejawnego aresztowania Modzelewskiego.

W maju lub czerwcu 1941 r. został aresztowany przez NKWD, osadzony w białostockim więzieniu, skąd został zwolniony po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej (22 czerwca 1941).

Pozostając proboszczem parafii rzymsko-katolickiej pw. św. Kazimierza w Nowych Piekutach (do 1944), nadal angażował się w działalność niepodległościową w szeregach Armii Krajowej, przyjmując pseudonim „Zagłoba”; między innymi pełnił obowiązki kapelana 33. Pułku Piechoty AK.

Od roku 1942 ks. Roch Modzelewski, razem z wikarym ks. Stanisławem Falkowskim (1916–2004) ratowali Żydów poprzez ich ukrywanie, wyszukiwanie im schronienia, wystawianie fałszywych dokumentów i dostarczanie żywności, mimo grożącej za taką pomoc kary śmierci. Między innym uratowany został Arie Józef Fajwiszyc, któremu udało się zbiec z pociągu wiozącego Żydów do Treblinki. Dzięki pomocy księży z Piekut Nowych wojnę przeżyły także: Marianna Jurczak, Anna Klemensowicz i Zofia Moćko.

Po zakończeniu II wojny światowej ks. Modzelewski pełnił obowiązki proboszcza w parafii pw. św. Doroty w Rosochatym Kościelnym (1945–1950) oraz w parafii pw. św. Mikołaja i św. Stanisława Biskupa we wsi Kałowo koło Łodzi (1951–1957). Inwigilowany przez komunistyczne służby. Przeniesiony na emeryturę, zamieszkał w Tykocinie, gdzie zmarł 18 lipca 1961 r. Zgodnie ze swoją wolą został pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Rosochatem Kościelnym.

Jest patronem Szkoły Podstawowej w Nowych Piekutach; wymieniony na tablicy umieszczonej na budynku Urzędu Gminy w Nowych Piekutach poświęconej księżom pomagających Żydom podczas II wojny światowej.

Odznaczony Krzyżem Walecznych (1921), Medalem Niepodległości (1933) zastąpiony Krzyżem Niepodległości (1937) i srebrnym Krzyżem Zasługi z mieczami.