Bojownikom niepodległości

Roman Władysław Odzierzyński

(1892–1975)

Roman Władysław OdzierzyńskiUrodził się 28 lutego 1892 r. we Lwowie. Syn Antoniego. inżyniera kolejnictwa, i Leopoldyny z Obermannów.

Uczył się między innymi w Gimnazjum im. Franciszka Józefa i IV gimnazjum we Lwowie, w którym w 1910 r. zdał maturę.

Od 1 października 1910 do września 1911 r. odbywał obowiązkową służbę wojskową w armii austro–węgierskiej w charakterze jednorocznego ochotnika.w 11 part haubic. Z dniem 1 marca 1913 r. mianowany chor. rez. art.

Studiował na Wydz. Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Lwowskiego, uzyskując doktorat (lipiec 1919).

Podczas I wojny światowej 2 sierpnia 1914 r. zmobilizowany do armii austro–węgierskiej. Służył w 11 pułku haubic polowych. Był oficerem ogniowym i dowódcą baterii w 11 i 111 pułku haubic polowych. 1 listopada 1914 r. awansował na ppor. rez. art., a 1 sierpnia 1916 r. na por. rez. art. Od grudnia 1917 r. dowodził baterią uzupełnień XI Bart w Sulimowie, a potem w Sokolnikach koło Lwowa. Współpracował z POW.

Od 5 listopada 1918 r. brał udział w obronie Lwowa przeciwko Ukraińcom. 14–15 listopada został dowódcą i organizatorem 3 baterii 1 part lwowskiej. 8 stycznia 1919 r. awansował na kpt. art. Podczas wojny z bolszewikami do sierpnia 1920 r. dowódca dyonu 5 pap. Od sierpnia do grudnia dowodził 17 dac. 1 października 1920 r. otrzymał stopień mjr. art.

Od stycznia do października 1921 r. ponownie w 5 pap. Następnie zastępca dowódcy 7 pac. Zweryfikowany jako mjr art. z 1 czerwca 1919 r. i awansowany 1 lipca 1923 r. na ppłk. art., od maja 1922 r. dowodził III dyonem 5 pap. 29 listopada 1927 r. został zastępcą dowódcy 6 pac. Od 21 marca 1928 r. dowodził 21 pap. 1 stycznia 1930 r. awansował na płk. art. Pułkiem dowodził do 19 czerwca 1933 r., po czym był komendantem Szkoły Strzelania Artylerii w Toruniu. Od 14 listopada 1935 r. dowódca 11 Grupy Artylerii (potem: Grupy Artylerii Przeciwlotniczej), a od 14 listopada 1938 r. komendant Centrum Wyszkolenia Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej).

Na tym stanowisku wziął udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Po agresji sowieckiej 20 września przeszedł do Rumunii, gdzie został internowany. W grudniu 1939 r. przedostał się do Francji, gdzie w styczniu 1940 r. objął stanowisko dowódcy artylerii 4 DP. Po upadku Francji ewakuowany do Wlk. Brytanii. Od sierpnia 1940 r. dowódca artylerii 4 Bryg. Strzelców 1 Korpusu Polskiego. We wrześniu 1942 r. objął dowództwo artylerii Armii Polskiej na Wschodzie. 1 stycznia 1943 r. awansował na gen. bryg. Po reorganizacji wojsk od lipca dowodził artylerią 2 Korpusu Polskiego. Brał udział w kampanii włoskiej 1944–1945. Funkcję tę sprawował do 1946 r.

Po zakończeniu wojny i demobilizacji osiedlił się w Wlk. Brytanii. Był działaczem politycznym. 7 kwietnia 1949 r. został ministrem Obrony Narodowej i kierownikiem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w gabinecie Tadeusza Tomaszewskiego. Po jego śmierci 11 sierpnia 1950 r. został p.o. premiera i kierownikiem Ministerstwa Skarbu i Ministerstwa Sprawiedliwości. W okresie od 24 września 1950 do 8 grudnia 1953 r. premier, minister Obrony Narodowej i kierownik Ministerstwa Sprawiedliwości. Podczas konfliktu gen. Władysława Andersa i prezydentem Augustem Zaleskim opowiedział się po stronie tego pierwszego. Od 16 stycznia 1950 był zastępcą przewodniczącego Głównej Komisji Skarbu Narodowego, a od 12 maja do 23 sierpnia 1970 r. jej przewodniczącym.  27 sierpnia 1954 r. stanął na czele Egzekutywy Zjednoczenia Narodowego i funkcję tę sprawował do lutego 1956. 19 grudnia 1966 r. wybrany członkiem Rady Trzech (do 15 października 1968). Po zjednoczeniu emigracji od 10 sierpnia 1972 członek Głównej Komisji Skarbu Narodowego.

Zmarł 9 lipca 1975 r. w Londynie i został pochowany na Cmentarzu Gunnersbury kwat. BA.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 4 i 5 kl., Polonia Restituta 4 kl., trzykrotnie Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi z mieczami, złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Niepodległości, amerykańskim orderem Legia Zasługi 2 kl., brytyjskim orderem Imperium Brytyjskiego 3 kl., włoskim Krzyżem Wojennym za Męstwo Wojskowe, pośmiertnie otrzymał order Polonia Restituta 1 kl.

Opublikował: Bateria III artylerii, w: Obrona Lwowa 1–22 listopada 1918 t. 2, Lwów 1936.

Żonaty (od 1918) z Anną Stefanią Stelmachowicz, małżeństwo to było bezpotomne.

Źródła

K. Grodziska, Polskie groby na cmentarzach Londynu, Kraków 1995; Kierownictwo obozu niepodległościowego na obczyźnie 1945–1990, Londyn 1996; T. Kryska–Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991; „Monitor Polski” nr 258/1933; Obrona Lwowa 1–22 listopada 1918 t. 3, Lwów 1939; M. Paszkiewicz, w: Polski Słownik Biograficzny t. XXIII z 1978; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; R. Rybka, K. Stepan, Rocznik oficerski 1939, Kraków 2006.